Τι είναι η μηνιγγίτιδα;

Τι είναι η μηνιγγίτιδα;

Η μηνιγγίτιδα είναι μια από τις σοβαρότερες λοιμώξεις που απαντούν στον άνθρωπο και από τις λίγες που προκαλούν κοινωνική αναταραχή και κινητοποίηση των μέσων μαζικής επικοινωνίας.

Eίναι φλεγμονή των μηνίγγων, δηλ. των μεμβρανών που περικλείουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό και προκαλείται είτε από ιούς είτε από μικρόβια.

Η μηνιγγίτιδα από ιούς είναι κατά κανόνα ήπια και υποχωρεί χωρίς θεραπεία και χωρίς να αφήσει υπολείμματα.

Η μικροβιακή μηνιγγίτιδα είναι πιο σοβαρό νόσημα, με μικρή συχνότητα, σημαντικές όμως επιπτώσεις για τον ασθενή. Μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές βλάβες, όπως κώφωση, νοητική υστέρηση, κινητικές διαταραχές κλπ. Απαιτεί άμεση θεραπεία.

Τρία είναι τα κύρια υπεύθυνα μικρόβια: ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος και ο αιμόφιλος ινφλουέντζας τύπου b, που ουσιαστικά έχει εκλείψει σήμερα λόγω του εφαρμοζόμενου μαζικού εμβολιασμού.

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος είναι το συχνότερο αίτιο. Υπάρχουν διάφορες ομάδες (οροομάδες) του μικροβίου. Για το 90% των περιπτώσεων ευθύνονται οι οροομάδες Β, C και Α. Μόνη γνωστή δεξαμενή του μηνιγγιτιδοκόκκου είναι ο άνθρωπος. Το μικρόβιο δεν επιβιώνει στο περιβάλλον. Οι περισσότεροι που αποκτούν το μικρόβιο γίνονται φορείς και δεν νοσούν, μπορούν όμως να μεταδώσουν το μικρόβιο.

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος, προκαλεί δύο μορφές νόσου: μηνιγγίτιδα (με μικρό ποσοστό θνητότητας 1-2%), και (πιο σπάνια) σηψαιμία που συνήθως είναι κεραυνοβόλα με ταχύτατη εξέλιξη και θνητότητα 15-25%. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος έχει το χαρακτηριστικό ότι μπορεί να προκαλεί επιδημίες.

Ο πνευμονιόκοκκος δεν προκαλεί επιδημίες αλλά σποραδικά κρούσματα με υψηλά, όμως, ποσοστά θνητότητας (10-15%) και νευρολογικών υπολειμμάτων (15-30%) σε αυτούς που θα επιζήσουν.

Στη χώρα μας η μηνιγγίτιδα παρουσιάζει μεγάλη μείωση συχνότητας από το1980 και έπειτα.

Τα παιδιά – και ειδικά αυτά που είναι μικρότερα των 5 χρόνων – αποτελούν τη μεγαλύτερη μάζα των ασθενών με μηνιγγίτιδα, ενώ κατά τη διάρκεια επιδημιών από μηνιγγιτιδόκοκκο η συχνότητα της λοίμωξης είναι μεγαλύτερη στην εφηβική ηλικία. Η μηνιγγίτιδα εμφανίζεται συχνότερα τους χειμερινούς και εαρινούς μήνες.

Ποια είναι τα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας;

Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την ηλικία του ασθενούς και εκδηλώνονται μέσα σε λίγες ώρες ή σε 1-3 ημέρες από την προσβολή.

Τρία είναι τα κλασικά σημεία της μηνιγγίτιδας: υψηλός πυρετός, κεφαλαλγία και δυσκολία στην κάμψη του αυχένα. Αυτά όμως παρατηρούνται συνήθως σε άτομα ηλικίας πάνω των 2 χρόνων. Άλλα συμπτώματα είναι: ναυτία, έμετοι, ανησυχία, έντρομο βλέμμα, φωτοφοβία, υπνηλία. Στα βρέφη και στα νεογνά η συμπτωματολογία είναι πιο ασαφής: έντονη ανησυχία, βραδύτητα στη συμπεριφορά, έμετοι ή άρνηση τροφής.

Πως γίνεται η διάγνωση της μηνιγγίτιδας;

Επειδή τα συμπτώματα της νόσου μπορεί να είναι μη ειδικά στην αρχή, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πρόδρομα σημεία (ιδιαίτερα στα παιδιά), όπως:

• υπερπυρεξία
• ταχυκαρδία
• ασυνήθιστη ωχρότητα ή/και κυάνωση
• μεταβολή του χαρακτήρα του κλάματος
• αδυναμία ανταπόκρισης σε κοινωνική συναναστροφή (πχ συνομιλία, παιχνίδι κλπ).

Το σημείο αυτό είναι σημαντικό και παρατηρείται ακόμη και όταν έχει υποχωρήσει ο πυρετός, κάτι που δεν ισχύει σε άλλα εμπύρετα νοσήματα, όπου το παιδί είναι ευδιάθετο όταν δεν έχει πυρετό.

Μεγάλη σημασία έχει η παρουσία εξανθήματος, που είναι χαρακτηριστικό της μηνιγγίτιδας από μηνιγγιτιδόκοκκο. Αν το εξάνθημα είναι αιμορραγικό πρέπει να κληθεί άμεσα ο γιατρός για εκτίμηση. Το αιμορραγικό εξάνθημα εμφανίζεται κυρίως στον κορμό και στα κάτω άκρα ή σε περιοχές που υφίστανται πίεση (πάνες, βρακάκια, κάλτσες). Πολλές λοιμώξεις από ιούς εκδηλώνονται με πυρετό και μικρό αιμορραγικό εξάνθημα. Ωστόσο, αιμορραγικό εξάνθημα στα κάτω άκρα και υπερπυρεξία σημαίνουν συνήθως βαριά μικροβιακή λοίμωξη.

Στη διάγνωση του εξανθήματος μπορεί να βοηθήσει πρακτικά το τεστ του γυαλιού: «Πιέζετε ένα διαφανές γυαλί επάνω στο ύποπτο εξάνθημα. Αν το εξάνθημα ΔΕΝ εξασθενεί, είναι αιμορραγικό».

Οριστική διάγνωση της μηνιγγίτιδας γίνεται με ειδικές εξετάσεις στο νοσοκομείο.

Υπάρχει θεραπεία για τη μηνιγγίτιδα;

Ναι. Υπάρχουν σήμερα κατάλληλα αντιβιοτικά.
Σημαντική είναι η άμεση έναρξη της θεραπείας ώστε να μειωθεί η πιθανότητα κακής εξέλιξης.
Ο ασθενής που λαμβάνει αντιβιοτικά δεν μεταδίδει μετά από 24 ώρες θεραπεία.

Είναι η μηνιγγίτιδα μεταδοτική;

Ναι. Η μετάδοση γίνεται μόνο από άτομο σε άτομο. Μεταδίδεται με τα σταγονίδια του αέρα και με επαφή με τις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις του ανθρώπου που πάσχει (πχ. βήχας, πτάρνισμα, φιλί).

Η μετάδοση δεν είναι τόσο εύκολη και συχνή όσο σε άλλες λοιμώξεις. Και βέβαια δεν γίνεται με κοινωνική επαφή ή με απλή αναπνοή του αέρα σε χώρο όπου υπήρχε άτομο με μηνιγγίτιδα.

Μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν τα άτομα που είναι σε παρατεταμένη επαφή (για τουλάχιστον 5 ώρες την ημέρα τις προηγούμενες 7 ημέρες από την εκδήλωση της νόσου) με τον ασθενή, άτομα δηλ. που ζούν στην ίδια οικογένεια ή παιδιά που παρακολουθούν σε βρεφονηπιακό σταθμό. Απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε ότι η απολύμανση στο σχολείο όπου εκδηλώθηκε κρούσμα μηνιγγίτιδας δεν ωφελεί σε τίποτε και ότι το σχολείο δεν χρειάζεται να κλείνει έστω και προσωρινά.

Υπάρχει δυνατότητα προφύλαξης από τη μηνιγγίτιδα;
Ναι. Η στρατηγική πρόληψης βασίζεται σε δύο τρόπους ενέργειας:
α) χορήγηση αντιβιοτικών σε ορισμένα άτομα που εκτέθηκαν στη νόσο (χημειοπροφύλαξη). Παρέχει μερική και βραχυχρόνια προστασία.
β) Χορήγηση εμβολίου (ανοσοπροφύλαξη). Παρέχει μακροχρόνια και πιο πλήρη προστασία.
Χημειοπροφύλαξη κάνουμε μόνο για μηνιγγίτιδα από μηνιγγιτιδόκοκκο (παλαιότερα και για τον αιμόφιλο όταν αυτός υπήρχε σαν αίτιο), με τη λήψη για δύο ημέρες ενός αντιβιοτικού, της ριφαμπικίνης.
Πρέπει να γίνει, όμως, κατανοητό ότι δεν χρειάζονται τέτοια προφύλαξη όλα τα άτομα που ήρθαν σε επαφή με τον ασθενή, αλλά αυτή γίνεται μόνον στις εξής περιπτώσεις:
α) άτομα της οικογένειας του πάσχοντος
β) περιπτώσεις επαφής (παιδιά – ενήλικες) σε βρεφονηπιακό σταθμό
γ) άμεση επαφή με τις εκκρίσεις του πάσχοντος με πράξεις υψηλού κινδύνου μετάδοσης (φιλί, πτάρνισμα στο πρόσωπο χωρίς μαντήλι) ή κοινή χρήση αντικειμένων που μπορεί να μεταδώσουν ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις (οδοντόβουρτσα, σκεύη σίτισης, κλπ)
δ) ανάνηψη στόμα-με-στόμα (αφορά κυρίως υγιειονομικό προσωπικό).

ΔΕΝ συνιστάται χημειοπροφύλαξη
α) σε κοινωνική επαφή (όχι άμεση επαφή με τις εκκρίσεις του ασθενούς)
β) σε ιατρικό προσωπικό χωρίς άμεση επαφή με τις εκκρίσεις του πάσχοντος
γ) σε έμμεση επαφή, δηλ. με άτομο υψηλού κινδύνου όχι όμως με τον πάσχοντα

Υπάρχουν εμβόλια για τη μηνιγγίτιδα;
Ναι, και για τα τρία μικρόβια που προκαλούν μηνιγγίτιδα. Και τα τρία χορηγούνται από την ηλικία των 2 μηνών και πάνω.

Το εμβόλιο για τον αιμόφιλο (συζευγμένο) χρησιμοποιείται από χρόνια και είναι εξαιρετικά ασφαλές και αποτελεσματικό. Χορηγείται σαν ρουτίνα σε όλα τα παιδιά έως την ηλικία των 5 χρόνων.

Το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο (συζευγμένο) αφορά μόνο μία οροομάδα του μηνιγγιτιδοκόκκου ( C ) που είναι και η πιο επικίνδυνη για επιδημίες και υψηλά ποσοστά θανάτου. Είναι πολύ αποτελεσματικό, και προστατεύει για πολλά χρόνια. Εκτός από τα παιδιά όπου χορηγείται ως ρουτίνα, επιβάλλεται η χορήγηση του και στους εφήβους. Επίσης στους ενήλικες που θέλουν να προστατευθούν από τη νόσο. Προσοχή, προστατεύει μόνο από το συγκεκριμένο στέλεχος του μηνιγγιτιδοκόκκου.

Για τον πνευμονιόκοκκο υπάρχουν τρία εμβόλια, 2 συζευγμένα και 1 απλό. Το ένα συζευγμένο περιέχει 10 ορότυπους από τους 91 του μικροβίου. Το άλλο συζευγμένο περιέχει 13 ορότυπους. Πρέπει να χορηγούνται ως ρουτίνα σε όλα τα παιδιά έως την ηλικία των 5 χρόνων. Τα εμβόλια αυτά είναι αποτελεσματικά, ασφαλή και προφυλάσσουν όχι μόνον από τη μηνιγγίτιδα αλλά σε κάποιο ποσοστό και από άλλες λοιμώξεις που προκαλεί ο πνευμονιόκκοκος, όπως ωτίτιδα και πνευμονία.

Για μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες που είναι σε υψηλό κίνδυνο για ανάπτυξη πνευμονιοκοκκικών λοιμώξεων (πχ άτομα με χρόνια καρδιακά ή πνευμονικά νοσήματα, με διαβήτη, με έλλειψη του σπλήνα) υπάρχει ένα εμβόλιο που καλύπτει 23 ορότυπους του μικροβίου. Το εμβόλιο αυτό δεν είναι αποτελεσματικό σε παιδιά κάτω των 2 χρόνων και η προστασία του δεν διαρκεί πολύ. Γίνεται σε μεγάλα άτομα για μία μόνο φορά και σε ειδικές περιπτώσεις και δεύτερη φορά.

ΣΠΑΣΤΕ ΤΗΝ ΑΛΥΣΙΔΑ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΑΣ.

Αποφύγετε:

• το πτάρνισμα χωρίς μαντήλι
• το φιλί

Αποφύγετε την κοινή χρήση των εξής:

• σκεύη φαγητού
• είδη προσωπικής υγιεινής
• κραγιόν

ΠΡΟΣΟΧΗ
Αδυναμία ανταπόκρισης σε κοινωνική συναναστροφή (συνομιλία, παιχνίδι κλπ) Ή μεταβολή του χαρακτήρος του κλάματος μπορεί να είναι πρόδρομα σημεία μηνιγγίτιδας

Αν στο βρέφος σας που έχει υψηλό πυρετό δείτε πετέχειες (αιμορραγικό εξάνθημα) στα κάτω άκρα, επικοινωνείστε αμέσως με τον παιδίατρο σας ή προσκομίστε το παιδί στο νοσοκομείο.

Μετά από κρούσμα μηνιγγίτιδας, το σχολείο ΔΕΝ χρειάζεται κλείσιμο ούτε απολύμανση.

Μην αναβάλλετε τους εμβολιασμούς κατά της μηνιγγίτιδας για μεγαλύτερες ηλικίες (λιγότερες δόσεις) μόνο και μόνο για οικονομία. Είναι ΛΑΘΟΣ.

πηγή: Παιδιατρική κλινική Νοσοκομείο Ειδικών Παθήσεων (Λοιμωδών) Θεσσαλονίκης