Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2012

Οι Τρεις Ιεράρχες και η παιδεία


Τον ενδέκατο αιώνα, την εποχή του αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού, καθιερώθηκε ο κοινός εορτασμός τριών μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, Αρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, και του Αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, Αρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας, για να τιμηθεί η υπέρτατη προσφορά τους στην παιδεία, η ακλόνητη και θερμουργός πίστη πρός τον Θεό και η απαράμιλλη ποιμαντορική και φιλανθρωπική τους δράση.
Από τότε επικράτησε εθιμοτυπικά η εορτή των Τριών Ιεραρχών να σχετίζεται με την παιδεία και τα ελληνικά γράμματα, έθος που συνεχίστηκε και κατά τη περίοδο της Τουρκοκρατίας, οπότε και πήρε εθνικό χαρακτήρα. Στους Τούρκους εμφανιζόταν ως θρησκευτική εορτή και ημέρα εξέτασης της προόδου των μαθητών, αλλά ουσιαστικά οι παπάδες-δάσκαλοι καλλιεργούσαν στα Ελληνόπουλα τον πόθο για ελευθερία.
Μετά την απελευθέρωση αναγνωρίστηκε επίσημα ως η πιό λαμπρή εορτή των ελληνικών σχολείων και της εκπαίδευσης γενικότερα, πρώτα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με απόφαση της Συγκλήτου το σχολικό έτος 1843-44, και αργότερα πια νομοθετικά από την ελληνική πολιτεία.
Στα στενά όρια ενός άρθρου δεν είναι δυνατόν να παρουσιάσουμε με πληρότητα το πολυσχιδές έργο καί την τεράστια προσφορά των Τριών Ιεραρχών, γι’ αυτό και θα παρουσιάσουμε μόνο μερικά και κυρίως πρακτικά σημεία από τη σχέση τους με την παιδεία και την παιδαγωγία των νέων.
Και οι τρείς μεγάλοι Πατέρες από την παιδική τους ηλικία αγάπησαν ολόψυχα την παιδεία, αναζήτησαν τη γνώση και αφιερώθηκαν με ζήλο στην επιστήμη.
Ο Μέγας Βασίλειος μετά τα εγκύκλια μαθήματα που έλαβε από τον πατέρα του, σπούδασε στις περίφημες σχολές της Καισάρειας και αργότερα έκανε ανώτερες σπουδές στην Κωνσταντινούπολη. Το 351 μ.Χ. μετέβη στην Αθήνα, όπου σπούδασε ρητορική, φιλοσοφία, διαλεκτική, αστρονομία, γεωμετρία και ιατρική.
Στα έργα του αργότερα και κυρίως στην Εξαήμερό του, φανερώνει την αριστοτεχνική χρήση του ελληνικού λόγου και την εκπληκτική γνώση των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και των επιστημονικών δεδομένων της εποχής του.
Ο Άγιος Γρηγόριος διδάχθηκε τα εγκύκλια γράμματα μάλλον στη Ναζιανζό και συνέχισε τις σπουδές του στην Καισάρεια, στην Αλεξάνδρεια και στην Αθήνα. Στην Αθήνα υπήρξε συμφοιτητής με τον Μέγα Βασίλειο και σπούδασε με ξεχωριστό ζήλο φιλοσοφία, ρητορική, μουσική, αστρονομία και γεωμετρία. Εντυπωσίασε τόσο πολύ τους καθηγητές του, ώστε, μετά το πέρας των σπουδών του, τον εξανάγκασαν να παραμείνει στην Αθήνα και να διδάξει φιλοσοφία και ρητορική. Αναδείχθηκε απαράμιλλος χειριστής της αττικής διαλέκτου, μεγάλος ποιητής και συγγραφέας και σαγηνευτικός ομιλητής.
Ο Άγιος Ιωάννης σπούδασε στην Αντιόχεια κοντά στους φημισμένους φιλοσόφους Ανδραγάθιο και Λιβάνιο. Αμέσως μετά τις σπουδές του άσκησε το δικηγορικό επάγγελμα και αναδείχθηκε «δεινός εις το λέγειν και πείθειν». Θεωρείται ο μεγαλύτερος ρήτορας όλων των εποχών. Έλαβε το προσωνύμιο «Χρυσόστομος» για την ευγλωττία του και την καλλιέπεια των λόγων του. 
Και οι τρεις, παρ’ ότι αφιέρωσαν τα χαρίσματα και τις ικανότητές τους στην διακονία του Ευαγγελίου του Χριστού, δεν απαξίωσαν την κοσμική σοφία. Συνιστούσαν τη σοβαρή σπουδή των επιστημών και μάλιστα τόνιζαν την αξία της ελληνικής σοφίας. Όχι μόνο δεν αντιτάχθηκαν στο αρχαιοελληνικό πνεύμα, αλλά, όπως άλλωστε και όλοι οι εκκλησιαστικοί Πατέρες, προσέλαβαν όλα τα θετικά στοιχεία του Ελληνισμού. Αξιοποίησαν κατά τον καλύτερο τρόπο πολλές απόψεις και θεωρίες της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης, χωρίς βέβαια να αλλοιώσουν την ορθόδοξη χριστιανική αποκαλυπτική αλήθεια. Οι Πατέρες έγραφαν και εδίδασκαν κατά της ειδωλολατρικής πλάνης κι όχι εναντίον της ελληνικής παιδείας.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος εξαίρει την αξία της αρχαίας ελληνικής παιδείας, συμβουλεύοντας τους νέους της εποχής του να διαβάζουν τα πάντα, αλλά να απορρίπτουν όλα τα της ειδωλολατρίας και μάλιστα ορίζει και τον τρόπο αγωγής, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο ο χριστιανός θα έχει την αρχαία γραμματεία ως διδάσκαλο, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον αδελφό του Μεγάλου Βασιλείου, τον Καισάριο. Ο Καισάριος επεζήτησε κάθε αρετή και μάθηση και σπούδασε ρητορική, ιατρική, γεωμετρία και αστρονομία, χωρίς όμως να αφήσει τον εαυτό του να επηρεαστεί από την επικίνδυνη πλάνη της αστρολογίας, που οδηγεί στην ειδωλολατρία.
Ο Μέγας Βασίλειος στο περίφημο σύγγραμά του, Προς τους νέους, για την επωφελή μελέτη των ελληνικών κειμένων, συνιστά τη με διάκριση χρήση της ελληνικής φιλοσοφίας, την οποία ονομάζει και «προθάλαμο της χριστιανικής αγωγής», και θεωρεί απαίδευτους όσους δεν έχουν σπουδάσει την κληρονομιά της ελληνικής σκέψης και διανόησης. Στα έργα του μεγάλου Πατρός παρελαύνουν όλοι οι μεγάλοι στοχαστές της αρχαιότητος, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, οι Στωικοί, ο Πλούταρχος, ο Πλωτίνος κ.ά.
Οι τρεις Ιεράρχες αναδείχθηκαν και απαράμιλλοι παιδαγωγοί. Οι συμβουλές και οι παραινέσεις τους προς τους γονείς, τους νέους και τους δασκάλους παραμένουν επίκαιρες μέχρι και σήμερα.
Ο ιερός Χρυσόστομος τόνιζε ότι η παιδαγωγική είναι ανώτερη από κάθε άλλη τέχνη, γιατί διαπλάθει ψυχές. Παρότρυνε τους παιδαγωγούς παράλληλα με τη μετάδοση των γνώσεων να δείχνουν αγάπη στους μαθητές τους και να σέβονται και να αναγνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες του καθενός. Επιμένει στον χαρακτήρα του δασκάλου και συνιστά σε όποιον θέλει να αναλάβει έργο παιδαγωγού να έχει φιλοστοργία, αυταπάρνηση και διάθεση θυσίας και να είναι απαλλαγμένος από την υπερηφάνεια και την αλαζονεία. Και πάντοτε να επιβεβαιώνει όσα διδάσκει με το προσωπικό του παράδειγμα.
Ο Μέγας Βασίλειος γίνεται ακόμα πιό πρακτικός στις παιδαγωγικές του παραινέσεις. Συνιστά τα σχολεία να κατασκευάζονται σε μέρη ήσυχα και οι δάσκαλοι να προσπαθούν να ελκύσουν την εμπιστοσύνη των μαθητών τους. Κατά την ώρα της διδασκαλίας ο παιδαγωγός πρέπει να είναι σαφής και σύντομος, όχι όμως τόσο ώστε να μην προλάβουν να συγκρατήσουν οι μαθητές αυτά που λέγει. Υποδεικνύει στους παιδαγωγούς να μην ομιλούν συγχρόνως για πολλά θέματα, να επαναλαμβάνουν αυτά που λέγουν, να μην προσπαθούν να αποδείξουν τα απλά και αυταπόδεικτα, να χρησιμοποιούν πολλά παραδείγματα και γενικώς να διδάσκουν με τρόπο εποπτικό.
Ο ιερός Πατήρ είναι και πρόδρομος του επαγγελματικού προσανατολισμού. Παρακινεί τους γονείς και παιδαγωγούς στη μόρφωση των παιδιών να λαμβάνουν υπόψη τους την κλίση που έχουν στις διάφορες τέχνες. Με σοβαρότητα να δοκιμάζουν τις ικανότητες των παιδιών και ύστερα να επιλέγουν τον κατάλληλο διδάσκαλο ή τεχνίτη για να μαθητεύσουν. 
Ο Μέγας Βασίλειος, παρ’ ότι καταδικάζει την υπέρμετρη και φιλάρεσκη απασχόληση με το σώμα, δεν απαγορεύει τη σωματική άσκηση. Μάλιστα στην 74η Επιστολή του εκφράζει την έντονη λύπη του, διότι στην πατρίδα του έκλεισαν τα γυμναστήρια και οι νέοι προτιμούν τη μαλθακή ζωή και τις απολαύσεις. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο Βασίλειος μεταξύ των μαθημάτων που συνιστά να διδάσκονται οπωσδήποτε οι νέοι συμπεριλαμβάνει την ιστορία, τη φυσική, τη γεωμετρία, την αριθμητική και την αστρονομία, την οποία διαχωρίζει από την αστρολογία. Μάλιστα στην 135η Επιστολή του, προς τον πρεσβύτερο Διόδωρο, τονίζει ότι το διδακτικό βιβλίο πρέπει να είναι ευχάριστο και συγχρόνως «απλούν και ακατάσκευον… έχον την δύναμιν εν τοις πράγμασι».
Ο ιερός Βασίλειος, όπως και οι άλλοι δύο Ιεράρχες, τονίζει προς τους γονείς την υποχρέωση που έχουν για την ορθή ανατροφή των παιδιών τους. Καλεί τους γονείς να εκτρέφουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τα όσα λέγει ο Απόστολος Παύλος «μετά πραότητος και μακροθυμίας, μηδεμίαν πρόφασιν το όσον επ’ αυτοίς διδόναι οργής και λύπης». Και βέβαια να διδάσκουν κι αυτοί με το παράδειγμά τους και να μην ξεχνούν πως αυτοί είναι και οι πρώτοι που θα πρέπει να δώσουν στα παιδιά τους θρησκευτική αγωγή και να εμφυτεύσουν στις εύπλαστες παιδικές ψυχές την ευσέβεια και την αγάπη προς τον Θεό.
Τέλος, και οι τρείς μεγάλοι Ιεράρχες, αν συνοψίσουμε τις παραινέσεις τους σε λίγες φράσεις, συμβουλεύουν τους νέους όλων των εποχών: «Προχωρείτε, παιδιά, προχωρείτε πάντοτε μπροστά και όλο ψηλά. Ποθήστε τη μόρφωση. Δοθείτε με επιμονή και πνεύμα μαθητείας στις σπουδές σας. Λαχταράτε να κάνετε κάτι μεγάλο και ηρωικό; Μάθετε να παραμερίζετε τον εαυτό σας και να τον θέτετε στην υπηρεσία των άλλων. Οραματίζεσθε μια κοινωνία πιό καλή; Δουλέψτε. Οπλισθείτε με δραστηριότητα κι επιμονή και ζήστε την αγάπη του Χριστού δυνατά, φλογερά, μέχρι τέλους».

ΠΗΓΗ: http://www.pemptousia.gr

Σακχαρώδης διαβήτης και εγκυμοσύνη

 Σακχαρώδης διαβήτης και εγκυμοσύνη


Η εγκυμοσύνη είναι η πρώτη όψη της διαβητικής ζωής όπου έχει αποδειχθεί χωρίς καμιά αμφιβολία πως κακή ρύθμιση κατά τη σύλληψη και τη διάρκειά της, συνοδεύεται από πολλές επιπλοκές για τη μητέρα και το παιδί και ότι αυτές τις επιπλοκές μπορεί να τις προλάβουμε με την καλή ρύθμιση.

Η υγεία της εγκύου, που παρουσιάζει διαβήτη, και του παιδιού εξαρτώνται από τη ρύθμιση του διαβήτη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εάν η ρύθμιση είναι άριστη, πράγμα όχι δύσκολο, από τη στιγμή της σύλληψης μέχρι τον τοκετό οι κίνδυνοι για τη μητέρα και το παιδί δεν είναι μεγαλύτεροι απ'αυτούς που παρατηρούνται στις εγκύους που δεν έχουν σακχαρώδη διαβήτη.

Το κεφάλαιο σακχαρώδης διαβήτης και κύηση χωρίζεται σε δυο ενότητες.

Προυπάρχων σακχαρώδης της εγκυμοσύνης (0.1-0.3%)

Σακχαρώδης διαβήτης εγκυμοσύνης (3%)

ΠΡΟΥΠΑΡΧΩΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ
Ο προϋπάρχων σακχαρώδης διαβήτης της εγκυμοσύνης είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τύπου 1 και σε ένα ελάχιστο ποσοστό τύπου 2.

Το ποσοστό και των δύο μαζί κυμαίνεται στο 0.1 - 0.3% στο συνολικό ποσοστό των κυήσεων.

Για τις γυναίκες με διαβήτη που μένουν έγκυοι, όταν είναι κακά ρυθμισμένες οι κίνδυνοι του παιδιού για συγγενείς ανωμαλίες είναι μεγάλοι. Η τακτική παρακολούθηση, η συμμόρφωση στη δίαιτα, την ινσουλίνη και ο συνεχής έλεγχος του σακχάρου αίματος στο σπίτι (αυτοέλεγχος) επιτρέπουν σε αυτές τις γυναίκες, να επιτύχουν άριστη ρύθμιση χωρίς να μπουν στο Νοσοκομείο. Εάν παρουσιαστεί οποιοδήποτε πρόβλημα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τοκετό αντιμετωπίζεται όπως και στις μη διαβητικές εγκύους.

Έχω διαβήτη, το παιδί μου έχει κίνδυνο να πάθει διαβήτη;
Εάν η μητέρα έχει νεανικού τύπου διαβήτη τότε ο κίνδυνος να πάθει το παιδί νεανικό σακχαρώδη διαβήτη είναι ελάχιστος (1 στα 100 παιδιά). Εάν και ο πατέρας έχει νεανικό σακχαρώδη διαβήτη, ο κίνδυνος να αναπτύξει το παιδί νεανικό διαβήτη είναι μεγαλύτερος και χρειάζεται να συμβουλευτείτε τον ειδικό.

Εάν η μητέρα έχει σακχαρώδη διαβήτη τύπου ενηλίκου τότε οι πιθανότητες να πάθει το παιδί διαβήτη μετά τα 40 είναι μεγαλύτερες.

Το παιδί μου θα είναι γερό;
Αν ο διαβήτης ρυθμίζεται καλά από τη σύλληψη μέχρι τον τοκετό οι πιθανότητες να παρουσιάσει το παιδί συγγενείς ανωμαλίες ή οποιαδήποτε άλλη επιπλοκή είναι οι ίδιες που παρουσιάζονται σε εγκύους που δεν έχουν διαβήτη.

Γιατί πρέπει μια έγκυος που παρουσιάζει να είναι ρυθμισμένη κατά τη σύλληψη;
Το μυστικό μιας επιτυχημένης εγκυμοσύνης, στις γυναίκες με διαβήτη, είναι η καλή ρύθμιση πριν τη σύλληψη, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τoκετό.

Οι πρώτες 8 εβδομάδες μετά τη σύλληψη είναι ιδιαίτερα σημαντικές, επειδή σ' αυτό το χρόνο διαμορφώνονται τα διάφορα όργανα του ανθρώπινου σώματος (οργανογένεση).

Κατά το διάστημα αυτό αναπτύσσονται οι διάφορες συγγενείς ανωμαλίες στο έμβρυο. Έχει αποδειχθεί όσο πιο αυξημένο είναι το σάκχαρο της μητέρας τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες να αναπτυχθούν συγγενείς ανωμαλίες στο παιδί.

Εάν το σάκχαρο είναι φυσιολογικό τότε οι πιθανότητες για συγγενείς ανωμαλίες είναι οι ίδιες που παρατηρούνται στις εγκύους που δεν έχουν διαβήτη. Η εγκυμοσύνη πρέπει να είναι προγραμματισμένη γιατί τότε μπορούμε να πετύχουμε άριστη ρύθμιση πριν τη σύλληψη.

Εάν ο πατέρας πάσχει από τύπο 1 σακχαρώδη διαβήτη και είναι αρύθμιστος κατά τη διάρκεια της σύλληψης της μητέρας το παιδί θα παρουσιάσει πρόβλημα;
Όχι. Δεν υπάρχει γνωστός τρόπος με τον οποίο κακή ρύθμιση του διαβήτη του συζύγου να επηρεάζει την ανάπτυξη του παιδιού.

Η υπογλυκαιμία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επηρεάζει το παιδί;
Όχι. Δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η υπογλυκαιμία της μητέρας επιδρά βλαπτικά στο παιδί.

Ποιά είναι η καλή ρύθμιση κατά την εγκυμοσύνη;
Το σάκχαρο στο αίμα σε κατάσταση νηστείας λιγότερο από 90mg/dl και το σάκχαρο δυο ώρες μετά το φαγητό λιγότερο από 120 mg/dl.

Εάν μια γυναίκα πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη τύπου ενήλικου και ρυθμίζεται με χάπια, όταν μείνει έγκυος θα συνεχίσει τα χάπια;
ΟΧΙ.Τα αντιδιαβητικά δισκία δεν δίνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γιατί φαίνεται πως περνούν τον πλακούντα και μπορεί να προκαλούν διάφορες συγγενείς ανωμαλίες στο έμβρυο. Εάν δεν είναι δυνατή η ρύθμιση του σακχάρου μόνο με δίαιτα τότε χορηγούμε ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ σε ολόκληρη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και την διακόπτομε μετά τον τοκετό.

Πόσα παιδιά μπορεί να κάνει μια γυναίκα με σακχαρώδη διαβήτη;
Δεδομένου πως υπάρχει μια υπογεννητικότητα στην Ελλάδα και η συνηθισμένη σύνθεση μιας οικογένειας είναι δυο ή το πολύ τρία παιδιά, τότε μπορεί να κάνει όσα παιδιά θέλει. Πρέπει πρώτα απ' όλα να συμβουλεύεται τον γιατρό που την παρακολουθεί και να θυμάται:

Όταν προγραμματιστεί η εγκυμοσύνη και υπάρχει καλή ρύθμιση, πριν τη σύλληψη, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τοκετό, τότε οι πιθανότητες οποιουδήποτε κινδύνου, για τη μητέρα και το παιδί, είναι οι ίδιες που παρατηρούνται στις εγκύους που δεν παρουσιάζουν σακχαρώδη διαβήτη.

Μπορώ να θηλάσω το παιδί μου επειδή έχω σακχαρώδη διαβήτη;
Επιτρέπεται ο θηλασμός και πρέπει να ενθαρρύνεται σε όλες τις γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη.

Στις γυναίκες με τύπου 2 σακχαρώδη διαβήτη δεν πρέπει κατά την περίοδο του θηλασμού να χορηγούνται σουλφονυλουρίες γιατί απεκκρίνονται και με το γάλα και μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία στο παιδί.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ
Τι είναι διαβήτης εγκυμοσύνης;
Σακχαρώδης διαβήτης της εγκυμοσύνης είναι ο διαβήτης που παρουσιάζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και υποχωρεί μετά τον τοκετό.

Σ' ένα ποσοστό περίπου 3%, δηλαδή 3 στις 100 εγκύους θα παρουσιάσουν αυτό τον τύπο του διαβήτη.

Θα πρέπει να τονιστεί από την αρχή πως εάν ο διαβήτης δεν ρυθμίζεται με δίαιτα, τότε το μόνο φάρμακο που χορηγείται είναι η ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ.

Η διάγνωση του διαβήτη της εγκυμοσύνης είναι πάρα πολύ δύσκολη και πρέπει να γίνει από τον ειδικό.

ΚΑΘΕ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΜΕΝΕΙ ΕΓΚΥΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΧΕΤΑΙ ΓΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ
Γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη εγκυμοσύνης δεν παρουσιάζουν συμπτώματα και γι' αυτό πρέπει να ελέγχονται όλες.

Ενας απλός τρόπος είναι κατά τον 6ο μήνα της εγκυμοσύνης, ανεξάρτητα από την ώρα της ημέρας και τη λήψη τροφής, λήψη 50 γραμμαρίων γλυκόζης και προσδιορισμός σακχάρου αίματος μια ώρα μετά. Αν σάκχαρον αίματος > 140 mg/dl τότε πρέπει να γίνει πλήρης καμπύλη γλυκόζης από το στόμα σύμφωνα με τις οδηγίες του Γιατρού.

Ίσως όλες οι έγκυοι ή άν θέλετε οι έγκυοι υψηλού κινδύνου πρέπει να ελέγχονται για διαβήτη εγκυμοσύνης, γιατί είναι μια κατάσταση που αν διαγνωστεί έγκαιρα και δοθεί κατάλληλη θεραπεία μηδενίζονται οι κίνδυνοι για τη μητέρα και το παιδί.

Μετά τον τοκετό δεν πρέπει να ξεχνά πως θα κάνει μια καμπύλη γλυκόζης σε 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό, για να επιβεβαιώσει πως ο διαβήτης υποχώρησε. Κάθε γυναίκα που παρουσιάζει διαβήτη στην εγκυμοσύνη να θυμάται πως έχει μεγάλες πιθανότητες να αναπτύξει διαβήτη αργότερα στη ζωή της.

Κάθε χρόνο 5 % των γυναικών με σακχαρώδη διαβήτη εγκυμοσύνης αναπτύσσουν σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

Ποιες γυναίκες είναι αυξημένου κινδύνου να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη εγκυμοσύνης;
Όλες οι γυναίκες που ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες
1. Προηγούμενη κύηση με διαβήτη εγκυμοσύνης
2. Προηγούμενη παλίνδρομη κύησης σε οποιοδήποτε μήνα εγκυμοσύνης
3. Προηγούμενες εγκυμοσύνες με υπέρβαρα παιδιά
4. Προηγούμενες εγκυμοσύνες με συγγενείς ανωμαλίες ή υδράμνιο
5. Τυχαία ανεύρεσης γλυκοζουρίας ή σάκχαρο νηστείας > 105mg/dl
6. Προηγούμενη παθολογική σακχαραιμική καμπύλη ανεξάρτητα εγκυμοσύνης
7. Υπερβολική αύξηση του βάρους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
8. Οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη
9. Μεγάλη ηλικία της υποψήφιας μητέρας ( > 35 ετών)
10. Πολύτοκες ( > από 5 τοκετοί )

Μπορεί να αναπτυχθεί διαβήτης τύπου 1 κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης;
Οι πιθανότητες είναι αρκετά μικρές αλλά μπορεί να εκδηλωθεί τύπου 1 σακχαρώδης διαβήτης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, χωρίς να είναι γνωστή η αιτιολογία.

Όταν αναπτύξω σακχαρώδη διαβήτη εγκυμοσύνης σε μια κύηση θα εκδηλωθεί και στις επόμενες εγκυμοσύνες;
Οι πιθανότητες είναι αρκετά μεγάλες και γι' αυτό είναι απόλυτη ένδειξη ο έλεγχος στις επόμενες εγκυμοσύνες.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε:

Προγραμματισμένες εγκυμοσύνες γυναικών με προΰπάρχοντα σακχαρώδη διαβήτη, ιδανική ρύθμιση και συστηματική παρακολούθηση πριν τη σύλληψη, κατά το στάδιο της οργανογένεσης, τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον τοκετό, είναι ο καλύτερος τρόπος για να ελαχιστοποιήσουμε τη θνησιμότητα και τη νοσηρότητα της μητέρας, του εμβρύου και του νεογνού.

Έλεγχος για σακχαρώδη διαβήτη εγκυμοσύνης κάθε εγκύου, ταχεία διάγνωση και έγκαιρη έναρξη θεραπείας, είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξασφαλίσουμε πρόληψη της μακροσωμίας και των άλλων επιπλοκών που αφορούν στη μητέρα και το έμβρυο κατά την εγκυμοσύνη και τον τοκετό.
   

Τρεις στους δέκα ενήλικες που ζουν στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας απειλούνται από σακχαρώδη διαβήτη: Ή πάσχουν χωρίς να το γνωρίζουν ή αντιμετωπίζουν μεγάλο κίνδυνο να εμφανίσουν τη νόσο μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.

Έρευνα που διεξήχθη από την Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής μελέτης De Plan για την πρόληψη του διαβήτη τύπου ΙΙ, έδειξε ότι το 7,9% των ατόμων άνω των τριάντα ετών πάσχουν από τη νόσο αλλά το αγνοούν, ενώ ένα ποσοστό περί το 20% εμφανίζουν παθολογικές τιμές σακχάρου χωρίς να έχουν αναπτύξει προς το παρόν ενεργή νόσο (προδιαβήτης).

Προβλέπουν αύξηση


Τα επιδημιολογικά δεδομένα επιβεβαιώνουν και στη χώρα μας τις δυσοίωνες προβλέψεις για αλματώδη αύξηση της συχνότητας του σακχαρώδη διαβήτη, γεγονός που αποδίδεται στην κακή διατροφή, την επιδημία της παχυσαρκίας και την καθιστική ζωή.

Λόγω των αιτίων αυτών αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού αναμένεται πολύ γρήγορα διπλασιασμός των πασχόντων από διακόσια εκατομμύρια παγκοσμίως το 2000 σε τετρακόσια εκατομμύρια το 2030.

Η νόσος λαμβάνει επιδημικές διαστάσεις με δυσοίωνες προβλέψεις για την υγεία μας, καθώς συνδέεται με αυξημένους θανάτους από αγγειοπάθειες και ιδιαίτερα από στεφανιαία νόσο και εγκεφαλικά επεισόδια.

Το 19,6% των ενηλίκων κατοίκων της ευρύτερης περιοχής των Αθηνών ανήκει στην ομάδα υψηλού κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ. Στις ηλικίες άνω των 54 ετών, ο κίνδυνος αυξάνεται και αφορά το 38,8% του πληθυσμού...

Το 7,9% του δείγματος έπασχαν από έκδηλο διαβήτη χωρίς να το γνωρίζουν.

Το 11,3% εμφάνισαν αυξημένες τιμές σακχάρου νηστείας (110-125 mgr%), που όμως δεν χαρακτηρίζονται διαβήτης.

Άλλο ένα 11,3% εμφάνισαν παθολογικά υψηλές τιμές σακχάρου μετά τη χορήγηση γλυκόζης (140-200 mgr%). Οι τιμές αυτές του σακχάρου (νηστείας και μετά τη χορήγηση γλυκόζης) χαρακτηρίζονται προδιαβήτης, καθώς οι εξεταζόμενοι έχουν πιθανότητα 30-50% να αναπτύξουν ενεργή νόσο μέσα σε μια πενταετία.

Της Γαληνης Φουρα

http://www.incardiology.gr/pathiseis_sd/sd_eggios.htm 


Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥΣ


Η χρησιμότητα των ορίων και πως γίνεται η οριοθέτηση.   
Τα όρια αναφέρονται στο πλαίσιο που πρέπει να δημιουργηθεί στον ψυχισμό ενός ανθρώπου ώστε να μπορεί να συνυπάρξει με τους συνανθρώπους του, να αντλεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση και ασφάλεια. Έτσι μπορεί να εξελιχθεί και να δημιουργήσει. Ένα μεγάλο μέρος της οριοθέτησης αφορά την επιθετικότητα.
Επιθετικότητα  ονομάζουμε την εσωτερική ανάγκη για  προσφυγή στη σωματική δύναμη.    
Η επιθετικότητα είναι μια έκφραση του θυμού για τη ματαίωση ή την αναβολή εκπλήρωσης μιας ανάγκης ή μιας επιθυμίας.   Στα παιδιά  σχολικής  ηλικίας, αφορά κυρίως τη σύγκρουση μεταξύ των ορμών και των ενστίκτων (όπως η πείνα, ο ύπνος, η ασφάλεια, η επιβεβαίωση, η άντληση ευχαρίστησης) από την μια μεριά, και τις κοινωνικές επιταγές από την άλλη.   Ο Freud πριν από 100 χρόνια υποστήριζε, πως ο ιδρυτής του πολιτισμού, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που «πέταξε» στον αντίπαλό του, μια βρισιά αντί για ένα ακόντιο. Δηλαδή, όταν η πράξη ως έκφόρτηση του θυμού, έγινε λόγος. Αυτό σημαίνει μια νοητική επεξεργασία, η βάση της οποίας είναι η αναγνώριση της ύπαρξης του άλλου.    Ο άνθρωπος, όπως και όλα τα ζώα, είναι οπλισμένος με επιθετικά ένστικτα. Στόχος αυτών των ενστίκτων είναι η επιβίωση και η αυτοπροστασία.    Από πολύ νωρίς έγινε κατανοητό ότι η σωματική έκφραση της επιθετικότητας είχε τελικά ανασταλτικό χαρακτήρα για την επιβίωση, την ασφάλεια και την εξέλιξη. Οι επιθυμίες του ενός συγκρούονταν με τις επιθυμίες του άλλου και το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό. Το αποτέλεσμα αυτής της διαπίστωσης ήταν η δημιουργία ηθικών και θεσπισμένων νόμων.   Ανάλογα με την ηλικία βλέπουμε και διαφορετική έκφραση του θυμού.    Τα βρέφη όταν στερούνται κάτι ή βιώνουν κάτι δυσάρεστο, κλαίνε ή σπαράζουν.   Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά 2-3 χρονών συνήθως καταστρέφουν παιχνίδια ή χτυπιούνται κάτω. Λειτουργούν αυτοκαταστροφικά.     Αργότερα η επιθετικότητα στρέφεται στους άλλους.   

Μπορεί η επιθετικότητα να υπάρχει ως ένστικτο, εκ γενετής, όμως το τι χαρακτήρα θα πάρει, αφορά άμεσα το περιβάλλον.   
Η αποδοχή ή και η επιβράβευση μιας επιθετικής τάσης από το περιβάλλον, η επίτευξη στόχων μέσω αυτής και η ταύτιση με ένα πλαίσιο όπου η επιθετικότητα, ως αντίδραση στις ματαιώσεις, και οι συγκρούσεις κυριαρχούν μπορεί να συμβάλλουν στη διατήρηση του φαινομένου και στην ενήλικη ζωή. Το ίδιο ισχύει και για την αυστηρή και ανώριμη οριοθέτηση.   Έχω συναντήσει πολλούς γονείς, που περηφανεύονταν για την επιθετικότητα του παιδιού τους, κυρίως του γιου.    Συνήθως είναι άνθρωποι που έχουν ζήσει σε ένα επιθετικό-συγκρουσιακό περιβάλλον και πολλές φορές κακοποιητικό, ή σε ένα περιβάλλον παραμέλησης και αδιαφορίας. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αντιμετώπισης της σωματικής βίας, είναι να δημιουργούνται, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού και την επιρροή εξωτερικών παραγόντων, βίαιοι, ανώριμοι άνθρωποι ή αντίθετα πολύ ντροπαλοί, ως αντιστάθμισμα στο φόβο ότι θα δεχθούν ανά πάσα στιγμή επίθεση.    Η ντροπή δηλώνει και υποταγή. Σημαίνει ότι είμαι αδύναμος, δεν ανταγωνίζομαι, δεν διεκδικώ, άρα δεν έχει νόημα να μου επιτεθείς. Αυτή η αίσθηση είναι μια πεποίθηση και όχι αναγκαστικά η πραγματικότητα.   Η ενίσχυση  της επιθετικότητας από το οικογενειακό ή το κοινωνικό περιβάλλον επιστρέφει, αν όχι άμεσα, πάντως σύντομα, δριμύτερη στην διάρκεια της εφηβείας και αυτή τη φορά εναντίον αυτού του περιβάλλοντος που την ενίσχυσε.    Ο γονιός, γρήγορα, θεωρείται ως εξουσία που προσπαθεί να καταστείλει τις επιθυμίες και τα ένστικτα και γίνεται αποδέκτης αυτής της επιθετικότητας, με πιο βίαιο τρόπο από ότι θα γινόταν φυσιολογικά, αν η αντιμετώπισή της ήταν διαφορετική εξαρχής.   Οι συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς είναι είτε συγκρουσιακές σχέσεις και παραβατικότητα είτε ψυχικές διαταραχές και αυτοκαταστροφικές τάσεις, όπως είναι οι απόπειρες αυτοκτονίας και η χρήση ναρκωτικών.    Φαίνεται ότι η χρήση ναρκωτικών είναι μια αυτοκαταστροφική προσπάθεια να ανταπεξέλθουν οι νέοι είτε σε μια απόλυτη, στενή και τιμωρητική εξουσία είτε στην παραμέληση και την αδιαφορία, δημιουργώντας έναν δικό τους φανταστικό κόσμο.    Έχουν όμως ανάγκη μιας δυνατής, ώριμης και με κατανόηση εξουσίας, η οποία θα δώσει ένα πλαίσιο εύρυθμης λειτουργίας.    Το παιδί που ζει σε ένα περιβάλλον πού το παραμελεί, ή δεν το οριοθετεί ώριμα, γίνεται έρμαιο των ενστίκτων του. Δεν έχει τη δυνατότητα να τα διαχειριστεί.
Πως μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο παιδί.   
Γίνεται με δύο τρόπους κυρίως:·         Ανατρέχοντας σε προσωπικές μας εμπειρίες ή βιώματα ή εμπειρίες άλλων.·         Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το παιδί, μέσω των συναισθημάτων που νιώθουμε κατά τη διάρκεια της επιθετικής πράξης από το παιδί. Συνήθως, περίπου ότι νιώθουμε εμείς, νιώθει και το παιδί.(πχ αν μια πράξη του παιδιού μας δημιουργεί εκνευρισμό και αυτό επαναλαμβάνεται, το πιθανότερο είναι το παιδί να είναι θυμωμένο).   Προχωρώντας, προσπαθούμε να σκεφτούμε, πως θα θέλαμε να μας βοηθήσουν οι άλλοι, όταν εμείς νιώθουμε έτσι, και με αυτόν τον τρόπο χειριζόμαστε το παιδί.  

Σε τι χρησιμεύουν τα όρια. Πως οριοθετούμε.   
Στόχος δεν είναι η καταστολή της επιθετικότητας, αλλά η ενδυνάμωση του εαυτού, του ψυχισμού και η μετάθεση της επιθετικότητας.    Δεν είναι τυχαίο ότι το ποδόσφαιρο, οι πολεμικές τέχνες και πολλά άλλα αθλήματα, όπως και διάφορες άλλες δραστηριότητες, είναι δημοφιλή, μεταξύ των ανδρών.    Η επιθετικότητα, με την ενασχόληση με δραστηριότητες, και διοχετεύεται – δεν κατακρατείται - και βρίσκει διέξοδο με ασφαλή τρόπο.     

H οριοθέτηση των παιδιών   
Τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν να ακλουθούν κανόνες, να τηρούν όρια και να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους, ώστε να συμβιώνουν  ικανοποιητικά με το περιβάλλον τους και να προστατεύουν τον εαυτό τους.    Πριν γίνει αναφορά σε συγκεκριμένους τρόπους οριοθέτησης, θα πρέπει να δούμε πως λειτουργεί η οικογένεια. Αν, για παράδειγμα, οι σχέσεις των γονιών μεταξύ τους είναι κακή, εξίσου κακή είναι και η επικοινωνία με τα παιδιά. Αν υπάρχει μεταξύ τους μεγάλη απόσταση και διαφωνία στην διαπαιδαγώγηση και συμβαίνουν συχνά συγκρούσεις, τότε είναι πιθανό να υπάρχουν και προβλήματα στην οριοθέτηση.     
  Ο καλύτερος τρόπος να εκφράσουν τα παιδιά την δυσαρέσκεια τους με τους μεγάλους είναι να προσπαθούν  να παραβιάζουν συνεχώς τα όρια που τους  τίθενται.
    Ο τρόπος που οι γονείς ορίζουν, διατυπώνουν και επικοινωνούν τα όρια, είναι πολύ σημαντικός.Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα εξής σημεία.1.    Τα όρια δεν είναι τα ίδια για όλους, είναι διαφορετικά για κάθε παιδί και κάθε γονέα.2.    Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με την εξέλιξη του παιδιού και να προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά της ηλικίας του.3.    Δώστε χρόνο στην οριοθέτηση, μην κάνετε και άλλα πράγματα μαζί.4.    Τα παιδιά δέχονται τα όρια μόνο όταν είναι σαφή και κατανοητά.5.    Κατά την οριοθέτηση είναι σημαντική η επαφή με το παιδί, χαμηλώστε ώστε να έρθετε στο ύψος του, κοιτάξτε το στα μάτια, αγγίξτε το ώστε να εισπράξει την σοβαρότητα όσων λέτε.6.    Τα όρια είναι για να ξεπερνιούνται. Μεγαλώνω σημαίνει ξεπερνώ τα όρια μου και πάω για άλλα.7.    Μια μόνιμα αρνητική συμπεριφορά του παιδιού είναι πιθανό να μας δείχνει ότι τα όρια που έχουμε βάλει είναι πολύ στενά και ασφυκτικά.8.    Απαραίτητη προϋπόθεση για να βάλουμε όρια στους άλλους είναι να βάλουμε καταρχήν όρια σε μας. Είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε ότι τα παιδιά παραβιάζουν τα δικά μας όρια παρά εμείς τα δικά τους.9.    Δεν είναι όλα τα θέματα το ίδιο σημαντικά.  Ξεχωρίστε  ποια είναι προς διαπραγμάτευση  και ποια όχι.10. Μιλήστε για τον εαυτό σας, τις προσωπικές σας δυσκολίες και τα συναισθήματα. Βοηθά στο να θέσετε με ευκρίνεια τα δικά σας όρια και να αποφύγετε άγονες αντιπαραθέσεις με το παιδί.11. Προτιμούμε την επιβράβευση σε επιθυμητές συμπεριφορές αντί την τιμωρία σε μη επιθυμητές. Αν φτάσουμε στο σημείο να τιμωρήσουμε το παιδί σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε το παιχνίδι.
 Αν, παρόλα αυτά, η τιμωρία είναι αδύνατο να αποφευχθεί τότε προτιμούμε να το αποσύρουμε από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, να το στείλουμε στο δωμάτιό του ή να του στερήσουμε μια βόλτα ή ένα καινούριο παιχνίδι που επιθυμεί.
Η τιμωρία θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται και από την σαφή και με απλά κατανοητά λόγια, εξήγηση, για ποιο λόγο τιμωρήθηκε.
12. Η ταύτιση μετράει περισσότερο. Τα παιδιά κατανοούν πιο εύκολα το τι είμαστε και πως λειτουργούμε, παρά το τι λέμε. Χρειάζεται να έχουμε όρια και να έχουμε κοινωνικοποιηθεί σε ένα βαθμό και εμείς, ως γονείς ή ως εκπαιδευτικοί.13.  Άμεση συνεργασία των γονιών με τον παιδαγωγό και τήρηση όσο το δυνατόν κοινής γραμμής.
14.  Όταν οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται σε αδιέξοδο, θα πρέπει να ζητούν τη γνώμη του ειδικού.


Διλλήματα ηλικίας για το νηπιαγωγείο



Διλλήματα ηλικίας για το νηπιαγωγείο.


Γράφει: Δημήτρης Σεφεριάδης   
                           
Τα διλήμματα του νηπιαγωγείουΤο δίλημμα αν θα αφήσουν τα τετράχρονα παιδιά τους να εισχωρήσουν στην προσχολική εκπαίδευση, κάτω από τις τριτοκοσμικές συνθήκες που υπάρχουν σε αρκετά δημόσια νηπιαγωγεία, ή πληρώνοντας αδρά τα ιδιωτικά, καλούνται να αντιμετωπίσουν οι γονείς της χώρας, μετά από την επερχόμενη ισχύ του μέτρου της διετούς υποχρεωτικής φοίτησης στο νηπιαγωγείο.     Πόσο καλό θα κάνει στα τετράχρονα παιδιά να περάσουν την πόρτα του σχολείου τόσο νωρίς; Όπως τονίζει ο κ. Δημήτρης Σεφεριάδης, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής, υπεύθυνος του Κέντρου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, σε αυτή τη φάση, στην ηλικία των 4-5 ετών, το παιδί προσπαθεί να κατανοήσει τους κανόνες του περιβάλλοντός του και να τα ανακαλύψει όλα. Χρησιμοποιεί τη φαντασία του και την εφευρετικότητά του. «Αν το παιδί δεν ενθαρρυνθεί σε αυτή τη δραστηριότητα, τότε βιώνει συναισθήματα ενοχής και τύψεων. Ενοχή γι’ αυτά που δεν εκτέλεσε με επιτυχία και τύψεις για τυχόν παραβάσεις στις επιταγές των γονιών του ή του περιβάλλοντός του», υποστηρίζει και προσθέτει: «Ταυτόχρονα σε αυτή την ηλικία με τη δυνατότητα άρθρωσης λόγου, τον ικανοποιητικό βαθμό επικοινωνίας και την κατάκτηση του ελέγχου της ούρησης και της αφόδευσης τα παιδιά αποκτούν μια σχετική αυτονομία. Με την κατανόηση της παρουσίας του πατέρα και του ρόλου του ως τρίτου στη σχέση μητέρας-παιδιού, έχει ήδη αρχίσει η κοινωνικοποίηση. Η δημιουργία σχέσεων και εκτός του πυρήνα της οικογένειας, αυξάνει το βαθμό κοινωνικοποίησης».     Όπως αναφέρει ο κ. Σεφεριάδης, παρ’ ότι αναπτυξιακά το παιδί έχει τη δυνατότητα παρακολούθησης τέτοιων προγραμμάτων, συναισθηματικά είναι ακόμα ευάλωτο. «Είναι γνωστό πια, ότι ψυχικά τραύματα μέχρι την ηλικία των 6-8 ετών που αφήνουν μνημονικά ίχνη στον εγκέφαλο επηρεάζουν την ψυχοσυναισθηματική ζωή του ενήλικα. Θα έλεγα ότι σε αυτή την ηλικία χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στη διαχείριση της επιτυχίας ή της αποτυχίας σε μια προσπάθεια ή σε μια δραστηριότητα, στον τρόπο απορρόφησης της επιθετικότητάς του, αλλά και στη ρύθμιση του άγχους και των φοβιών του. Από την άλλη χρειάζεται ενίσχυση των προσωπικών ικανοτήτων του παιδιού και των αναπτυξιακών δυνατοτήτων. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να έχουν στο νου τους ότι έχουν να κάνουν με παιδιά στα οποία η ανάπτυξη, σωματική και ψυχική, εξελίσσεται. Εδώ και 15-20 χρόνια εξαιτίας των νέων συνθηκών ζωής, πολλοί γονείς, ίσως η πλειονότητα, στέλνουν τα παιδιά τους σε βρεφονηπιακούς σταθμούς ή σε τμήματα προσχολικής αγωγής», δηλώνει ο ίδιος.     Όπως εξηγεί ο κ. Σεφεριάδης, πέρα από την κοινωνικοποίηση και τη νοητική οργάνωση, στο σχολικό περιβάλλον υπάρχει η δυνατότητα να διαγνωστούν και να επισημανθούν αναπτυξιακά και ψυχικά προβλήματα σε συνεργασία με ψυχολόγους και παιδοψυχιάτρους, ώστε να επιλυθούν από πολύ νωρίς. «Όμως, από την άλλη μεριά θα πρέπει να δούμε τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού συστήματος να ανταπεξέλθει σε αυτή την πρόταση. Γνωρίζουμε ότι η εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των δασκάλων, σε θέματα ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης είναι ελλιπής και εξαρτάται από την πρωτοβουλία του κάθε εκπαιδευτικού. Επίσης, το σχολείο φαίνεται να είναι αποκομμένο, με τον τρόπο που λειτουργεί, από τις τρέχουσες εμπειρίες του παιδιού, την οικογενειακή και κοινωνική του ζωή και η επικοινωνία μεταξύ σχολείου και σπιτιού περιορίζεται μόνο σε θέματα γενικά και επουσιώδη. Ακόμα γνωρίζουμε ότι μερικές φορές το σχολείο όχι μόνο δεν συμβάλλει στην επίλυση των προβλημάτων, αλλά αντίστροφα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα παιδιά. Είναι γνωστό, επίσης, ότι το κύρος των εκπαιδευτικών είναι πολύ χαμηλό στη χώρα μας και ο βαθμός ανεξαρτησίας του σχολείου από την κεντρική διοίκηση είναι πολύ χαμηλός. Ξέρουμε ακόμα ότι οι διέξοδοι για δημιουργική απασχόληση και ψυχαγωγία μέσα στο σχολείο είναι περιορισμένες. Εδώ πρέπει να τεθεί και ένα κύριο κατά τη γνώμη μου ερώτημα. Τα παιδιά παρά τους φυσικούς περιορισμούς που έχουν, μπορούν να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα που να είναι στα μέτρα τους, η κεντρική διοίκηση και το εκπαιδευτικό σύστημα έχουν τη δυνατότητα να ανταπεξέλθουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα; Υπάρχουν αίθουσες που να καλύπτουν το σύνολο των παιδιών; Υπάρχουν καταρτισμένοι εκπαιδευτικοί; Υπάρχουν παιδοψυχολόγοι στα σχολεία; Υπάρχει ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα για αυτές τις ηλικίες;».     Μάλιστα, όπως τονίζει ο ίδιος, πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι η κοινωνικοποίηση και οι επιδόσεις των παιδιών εξαρτώνται όχι από το αναλυτικό διδακτικό πρόγραμμα, αλλά από τη δομή και οργάνωση του σχολικού περιβάλλοντος. Βρέθηκε, δηλαδή, ότι μεγάλη σημασία έχουν παράγοντες όπως οι συνθήκες εργασίας για τους μαθητές, η προσφορά κινήτρων, οι δυνατότητες που έχουν οι μαθητές να αναλάβουν ευθύνες σχετικά με τη λειτουργία του σχολείου, αλλά και οι αξίες και οι στάσεις που επικρατούν στο προσωπικό και οι οποίες αντικατοπτρίζονται στον τρόπο διδασκαλίας. «Επίσης, οι διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των μελών του προσωπικού , καθώς και οι σχέσεις μεταξύ παιδιών και προσωπικού. Τελειώνοντας θα έλεγα ότι σε κάθε περίπτωση είναι θεμελιακό, να προστατευτεί η ιδιαιτερότητα, η ατομικότητα και η διαφορετικότητα του κάθε μαθητή. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα δοθεί η ευκαιρία για συνεργασία μεταξύ του προσωπικού και των μαθητών, μεταξύ του σχολείου και των γονιών και μεταξύ των παιδιών», καταλήγει ο κ. Σεφεριάδης


 

Θέλετε να κάνετε κι άλλο παιδί, αλλά δεν ξέρετε ποια είναι η κατάλληλη στιγμή......

 
Θέλετε να κάνετε κι άλλο παιδί, αλλά δεν ξέρετε ποια είναι η κατάλληλη στιγμή. Μάθετε τα υπέρ και τα κατά σε κάθε περίπτωση και αποφασίστε αν θα το επισπεύσετε ή θα το αφήσετε γι’ αργότερα.
 
 
Της Μαρίνας Τασούλη
Με τη συνεργασία της Κωνσταντίνας Κότση, ψυχολόγου-συμβούλου

Nομιζω οτι η πρωτη φορα που οι γύρω μου άρχισαν να «απαιτούν» σχεδόν από μένα ένα δεύτερο παιδί ήταν πριν ακόμα ο γιος μου γιορτάσει τα πρώτα του γενέθλια. «Ε, τώρα που περπάτησε το πρώτο ήρθε η ώρα για το επόμενο», «πάρε την απόφαση πριν φύγει το μπιμπερό από το νεροχύτη», «ένα ίσον κανένα»… Τα επιχειρήματα μαμάδων, πεθερικών και λοιπών συγγενών ήταν πολλά –δεν έχω παράπονο. Όταν μάλιστα ο μικρός άρχισε να μιλάει, τον έβαλαν με δόλιο τρόπο κι αυτόν στο παιχνίδι: «Πες στη μαμά τι δώρο θέλεις να σου φέρει ο Άγιος Βασίλης: α-δε-ρφού-λα!», «Α-δε-ρφού-λα», επαναλάμβανε κι αυτός, χωρίς –εννοείται– να ξέρει τι ακριβώς ζητάει στη θέση ενός καινούργιου τηλεκατευθυνόμενου που, βραχυπρόθεσμα, είμαι σίγουρη ότι θα τον ευχαριστούσε περισσότερο. Δεν είναι ότι δεν θέλω δεύτερο (και τρίτο, ίσως) παιδί. Είναι που θεωρώ ότι είναι μια μεγάλη απόφαση, μια επιλογή που δεν προσθέτει απλώς ένα σερβίτσιο στο οικογενειακό τραπέζι, αλλά σε κάνει να αλλάζεις… πίστα στη ζωή. Χρειάζεσαι μεγαλύτερο σπίτι, μεγαλύτερο αυτοκίνητο, περισσότερα έσοδα, πιο πολύ χρόνο, ακόμα περισσότερη ενέργεια. Με ένα παιδί –όταν μάλιστα φτάσει σε ηλικία που αρχίζει να γίνεται ανεξάρτητο– μπορείς να ξαναγυρίσεις γρήγορα στον τρόπο ζωής που είχες πριν ακόμα γίνεις μαμά. Με δύο; Πώς κάνεις τα ψώνια σου όταν και τα δύο θέλουν να χωρέσουν στο καρότσι του σούπερ μάρκετ; Πώς φεύγεις από την πόλη για ένα τριήμερο όταν πρέπει να πάρεις μαζί σου ολόκληρη την οικοσκευή επί δύο και μάλιστα σ’ ένα αυτοκίνητο του οποίου το πίσω κάθισμα είναι κατειλημμένο από δύο καρεκλάκια; Πώς επιστρέφεις στη δουλειά όταν ξέρεις ότι πίσω σου θα μείνουν να σε περιμένουν να γυρίσεις με ανυπομονησία όχι δύο αλλά τέσσερα θλιμμένα μάτια; Και πόσο χρεώνει επιπλέον μια νταντά για να κρατήσει άλλο ένα;
Ποιοι είναι οι παράγοντες που πρέπει να σκεφτείτε
Η οικονομική σας κατάσταση: Τα καλά νέα είναι ότι τη δεύτερη φορά δεν θα χρειαστεί να κάνετε κάποιες από τις «βαριές» αγορές, όπως κούνια, καρότσι, καρεκλάκι κ.λπ., αφού θα έχετε ήδη ό,τι χρειάζεστε από το προηγούμενο παιδί. Τα κακά νέα είναι ότι ένα ακόμη παιδί φέρνει μαζί του μια σειρά από επιπλέον έξοδα. Στην περίπτωση μάλιστα που είστε ελεύθερη επαγγελματίας, θα πρέπει να συνυπολογίσετε το κόστος που θα σημάνει για εσάς το να σταματήσετε για ένα διάστημα τη δουλειά σας για δεύτερη φορά.
Είναι κοινή απόφαση; Κάποιες φορές η μητέρα ίσως νιώθει έτοιμη να κάνει άλλο ένα παιδί και ο πατέρας όχι ή το αντίστροφο. Ασφαλώς, κανένα ζευγάρι δεν μπορεί να είναι απόλυτα συντονισμένο σε κάθε απόφαση που καλείται να πάρει, ωστόσο για τη συγκεκριμένη είναι απαραίτητο να το θέλετε και οι δύο. Συζητήστε το με ειλικρίνεια και αληθινή ελευθερία –αφήστε τον να πει τη γνώμη του επειδή αυτή είναι κι όχι επειδή αυτό πρέπει να πει προκειμένου να γλιτώσει την κρεβατομουρμούρα!
Η ηλικία σας: Μετά τα 35, η γονιμότητα στις γυναίκες αρχίζει να παρουσιάζει σημαντική πτώση. Αν λοιπόν έχετε ξεπεράσει –ή βρίσκεστε κοντά– σε αυτό το όριο και θέλετε να κάνετε δεύτερο παιδί, είναι σκόπιμο να το προγραμματίσετε άμεσα. Όσο πιο νέα είστε όταν πάρετε τη μεγάλη απόφαση, τόσες περισσότερες πιθανότητες έχετε να τα καταφέρετε, αλλά και η εγκυμοσύνη σας θα είναι ευκολότερη.
Η ηλικία του άλλου (ή των άλλων) παιδιών: Αν ρωτήσετε δέκα διαφορετικές μητέρες, πιθανότατα θα πάρετε δέκα διαφορετικές απαντήσεις στην ερώτηση ποια είναι η ιδανική ηλικιακή διαφορά ανάμεσα σε δύο αδέρφια. Μια άποψη λέει ότι είναι σκόπιμο το πρώτο να έχει βγάλει τις πάνες ή να έχει αρχίσει να πηγαίνει στο σχολείο μέχρι να έρθει το δεύτερο στο σπίτι. Άλλη υποστηρίζει ότι όσο πιο μικρή είναι η διαφορά τόσο πιο στενή θα είναι η σχέση τους και τόσο πιο αρμονική η συμβίωσή τους. Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά σε κάθε περίπτωση;
Μικρή διαφορά ηλικίας
Τα υπέρ
- Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να παίζουν μαζί και να έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Επίσης, είναι πιο εύκολο για τους γονείς να βρουν δραστηριότητες στις οποίες θα απασχολούνται και τα δύο. Ωστόσο, δεν εξασφαλίζει ότι θα ταιριάζουν και στο χαρακτήρα, ενώ πολλές φορές ο ανταγωνισμός και η αντιπαλότητα αυξάνονται σε αυτή την περίπτωση.
- Πολλοί γονείς θεωρούν προτιμότερο το να περάσουν μια φορά την –ομολογουμένως δύσκολη– βρεφική ηλικία, από το να την ξαναζήσουν αργότερα, όταν πια θα έχουν αρχίσει να βάζουν ξανά πρόγραμμα στη ζωή τους.
- Κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι όταν η διαφορά ηλικίας δεν ξεπερνά τον ένα χρόνο δεν δημιουργούνται ανάμεσα στα αδέρφια ζητήματα ανταγωνισμού και αντιπαλότητας, καθώς ένα παιδί ενός έτους δεν έχει κατασταλαγμένη εικόνα του ποια είναι η θέση του στην οικογένεια. Έτσι, είναι πιο εύκολο για το πρώτο να δεχτεί την παρουσία του δεύτερου στο περιβάλλον του.
Τα κατά
- Αν η διαφορά είναι μικρή, είναι πολύ πιθανό το πρώτο παιδί να μην έχει ακόμα μάθει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα όταν θα κάνει την εμφάνισή του το δεύτερο, γεγονός που ίσως σας δυσκολέψει τόσο τους πρώτους μήνες, όσο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
- Κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι η χειρότερη διαφορά ηλικίας είναι 18-23 μήνες, καθώς σας αναγκάζει να συμβιώνετε με ένα ανυπεράσπιστο βρέφος κι ένα μικρό παιδάκι που ακόμα δεν έχει πλήρη έλεγχο των συναισθημάτων του, που το οδηγούν συχνά σε ξεσπάσματα και επιθετική συμπεριφορά.
Μεγάλη διαφορά ηλικίας
Τα υπέρ
- Όταν το πρώτο παιδί είναι ήδη τριών ή τεσσάρων ετών και περνάει αρκετό χρόνο στον παιδικό σταθμό, η μητέρα μπορεί να απολαύσει περισσότερο τη σχέση της με το μωρό.
- Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι τα μωρά που έχουν συλληφθεί σε διάστημα μικρότερο των 24 μηνών μετά από ένα άλλο παιδί τείνουν να έχουν μικρότερο βάρος στη γέννηση. Το γεγονός αυτό ίσως υποδεικνύει ότι ο οργανισμός της μητέρας χρειάζεται χρόνο για να συνέλθει πριν είναι έτοιμος για μια δεύτερη εγκυμοσύνη.
- Τα μεγαλύτερα παιδιά είναι πιο πιθανό να εμπλακούν με ευχαρίστηση στη διαδικασία φροντίδας ενός μωρού και να βοηθήσουν τη μαμά φέρνοντάς της ό,τι χρειάζεται για το τάισμα ή το άλλαγμα του μωρού και κρατώντας συντροφιά στο αδερφάκι τους.
- Οι ειδικοί πιστεύουν ότι τα παιδιά μέχρι την ηλικία των τριών ετών έχουν πια αρχίσει να νιώθουν ασφάλεια σε σχέση με τον εαυτό τους και στη σχέση τους με τους γονείς τους. Έτσι, είναι πιο πιθανό να μην υποφέρουν από ζήλια.
Τα κατά
- Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να προσαρμοστούν ξανά στη ζωή μ’ ένα μωρό, με τα ξενύχτια και την κούραση που αυτό συνεπάγεται.
- Όσο μεγαλύτερη διαφορά ηλικίας έχουν τα παιδιά, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Έτσι, είναι δύσκολο για τους γονείς να βρουν δραστηριότητες με τις οποίες θα απασχολούν και τα δύο. Ωστόσο, αυτό είναι ένα πρόβλημα που είναι πολύ πιθανό να εξαλειφθεί τα επόμενα χρόνια.
Μύθοι και αλήθειες για το δεύτερο παιδί
Αυτή τη φορά η εγκυμοσύνη και ο τοκετός θα είναι ευκολότερα.
Αλήθεια. Η μήτρα σας είναι τώρα πιο ελαστική, όπως και ο κόλπος, γεγονός που κάνει τη δεύτερη γέννα να διαρκεί κατά κανόνα λιγότερο.
Αν κάνατε καισαρική την πρώτη φορά, θα πρέπει να ξανακάνετε.
Μύθος. Κάποτε το να κάνει μια γυναίκα καισαρική τομή μία φορά σήμαινε ότι ήταν αναγκασμένη να γεννήσει με τον ίδιο τρόπο όλα τα επόμενα παιδιά της. Σήμερα, όμως, τα πράγματα έχουν αλλάξει. Το εάν θα έχετε τη δυνατότητα να επιλέξετε τον φυσιολογικό τοκετό την επόμενη φορά έχει άμεση σχέση με τους λόγους για τους οποίους σας οδήγησαν στο χειρουργείο την προηγούμενη φορά και αν συντρέχουν και πάλι.
Τη δεύτερη φορά θα φοβάστε λιγότερο.
Ίσως. Αν η εμπειρία σας την προηγούμενη φορά δεν ήταν τρομακτική, τότε πιθανότατα θα είστε πολύ πιο ήρεμη και χαλαρή στο δεύτερο παιδί.
Θα δυσκολευτείτε να αγαπήσετε το δεύτερο μωρό τόσο πολύ όσο το πρώτο.
Μύθος. Πρόκειται για έναν συνηθισμένο φόβο πολλών μητέρων που θεωρούν αδιανόητο να αγαπήσουν ένα άλλο ανθρώπινο πλάσμα όσο αγαπούν το παιδί τους. Μόλις όμως πάρουν στα χέρια τους το καινούργιο μωρό, νιώθουν το ίδιο συγκλονιστικό κύμα αγάπης να τις κατακλύζει και συνειδητοποιούν ότι δεν υπάρχουν όρια στην αγάπη.
Το δεύτερο μωρό θα είναι μεγαλύτερο.
Αλήθεια. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα δεύτερα παιδιά γεννιούνται κατά μέσο όρο 100 γραμμάρια βαρύτερα από τα αδέρφια τους. Όμως μιλάμε για μια πολύ μικρή διαφορά που περνάει απαρατήρητη.


Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΛΕΧΩΝΑΣ


Της Σοφίας Κόντη, διαιτολόγος-διατροφολόγος 


 Η περίοδος μετά την εγκυμοσύνη είναι μία από της σημαντικότερες στη ζωή μιας γυναίκας, αλλά και μία περίοδος που επικρατούν πολλοί μύθοι και αβάσιμες συμβουλές από τρίτους, όπως το συγγενικό περιβάλλον και οι φίλοι, για τη διατροφή της. Κάποιοι  υποστηρίζουν πως η μητέρα πρέπει να αποβάλει ορισμένες τροφές από το καθημερινό της διαιτολόγιο. Τι ισχύει πραγματικά όμως;



   Η εγκυμοσύνη, όπως και ο θηλασμός, είναι απόλυτα φυσιολογικές καταστάσεις κι έτσι πρέπει να τις αντιμετωπίζουμε. Ο θηλασμός, κάποιες φορές δυσκολεύει τις νέες μητέρες, αλλά αποτελεί την ιδανική διατροφή των βρεφών. Αν μια μητέρα ακολουθεί οδηγίες που τη δυσκολεύουν, είναι πιθανό να σταματήσει το θηλασμό. Δεν υπάρχει λόγος να αγχώνεστε. Δεν απαιτείται «τέλεια» διατροφή για το θηλασμό. Το μόνο που απαιτείται από το φαγητό της λεχώνας είναι… κοινή λογική. Και φυσικά, όχι υπερβολική ενασχόληση και ανησυχία. Μια ισορροπημένη, ομαλή διατροφή είναι ό,τι χρειάζεται. Η μητέρα που θηλάζει πρέπει να τρώει ανάλογα με την όρεξή της και όχι με το ζόρι. Επίσης, ιδανικά, πρέπει να καταναλώνει όλες τις κατηγορίες των τροφίμων (γαλακτοκομικά, δημητριακά, λαχανικά, φρούτα, όσπρια, ψάρια, κρέας, αυγό, ξηρούς καρπούς), ενώ οι ημερήσιες θερμίδες που χρειάζεται είναι μόλις 500kcals περισσότερες από το φυσιολογικό.

Όλα επιτρέπονται
    Δεν πρέπει να αποκλείσουμε  προκαταβολικά τίποτα από τη διατροφή της λεχώνας. Μπορεί να τρώει ακόμα και σκόρδο, κρεμμύδι, πράσινα λαχανικά, όσπρια, λάχανο, καυτερά, όξινα. Τέτοιου είδους περιορισμοί δυσκολεύουν τη νέα μητέρα, δημιουργούν μονοτονία και οδηγούν στην εγκατάλειψη του θηλασμού. Επιπλέον, δημιουργούν μονοτονία στη γεύση ακόμα και για το ίδιο το παιδί. Η ποικιλία στη διατροφή της μητέρας συνεπάγεται ποικιλία και στη γεύση του μητρικού γάλακτος, η οποία βοηθά το παιδί να δεχτεί πιο εύκολα τροφές στο μέλλον. Αν η διατροφή της μητέρας είναι κακή και περιοριστική, το γάλα της διατηρεί τα θρεπτικά συστατικά του σε βάρος των αποθηκών της μητέρας. Ανεξάρτητα με το τι τρώει η μητέρα, στο γάλα δεν επηρεάζεται η ολική ποσότητα πρωτεϊνών, λιπαρών, λιποδιαλυτών βιταμινών(A,D,E,K), ασβεστίου, σιδήρου, υδατοδιαλυτών βιταμινών και το ποσοστό ωφέλιμων λιπαρών ω3.  
Η παρεξήγηση με το γάλα
    Η λεχώνα δεν πρέπει να πίνει γάλα με το ζόρι. Δεν χρειάζεται επιπλέον αφού δεν αυξάνεται το μητρικό όσο και να πίνει η ίδια. Επίσης, δεν χρειάζεται συμπληρώματα ασβεστίου και γι’ αυτό δεν πρέπει να καταναλώνονται αυθαίρετα, παρά μόνο αν τα συστήσει ο γιατρός. Έρευνες έχουν δείξει πως η παροδική αφαλάτωση των οστών της μητέρας δεν δημιουργεί κανένα πρόβλημα. Αντιθέτως, όσο περισσότερο θηλάσει μια γυναίκα τόσο πιο αυξημένη προστασία έχει από μελλοντική οστεοπόρωση. Επίσης, είναι λανθασμένη η αντίληψη ότι η νέα μητέρα δεν πρέπει να καταναλώνει γαλακτοκομικά. Έρευνες δείχνουν ότι αποφεύγοντάς τα, λαμβάνουν λιγότερες πρωτεΐνες, ασβέστιο, βιταμίνη D με αρνητικές επιπτώσεις στις αποθήκες του οργανισμού. Ο μόνος λόγος που πρέπει να μειώνονται είναι ύστερα από συνεννόηση  με τον γιατρό, αν το μωρό παρουσιάσει σημάδια αλλεργίας. Σ’ αυτήν την περίπτωση, σε συνεργασία με διατροφολόγο, προτιμώνται άλλες πηγές ασβεστίου.
Ισορροπία και ηρεμία

        Μία διατροφή πλούσια σε ω3  ωφέλιμα λιπαρά οξέα, με ελαιόλαδο, ψάρια, θαλασσινά και φυτικές μαργαρίνες βοηθά στην εγκεφαλική ανάπτυξη και εξασφαλίζει την καλή όραση του παιδιού. Παράλληλα απομακρύνει το ενδεχόμενο επιλόχειας κατάθλιψης για τη μητέρα. 

Τα συμπληρώματα σιδήρου είναι περιττά, αν η λεχώνα δεν παρουσιάζει αναιμία. Οι ανάγκες της σε σίδηρο είναι οι μισές από της μη θηλάζουσας αρκεί να είναι αρκετή η κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Το συμπλήρωμα σιδήρου μπορεί να προκαλέσει στο μωρό δυσκοιλιότητα.  Οι λεχώνες που δεν τρώνε κρέας συστήνεται να λαμβάνουν συμπληρώματα  βιταμινών Β.  Όσες είναι αυστηρά χορτοφάγοι, πρέπει να παίρνουν συμπλήρωμα Β12 και να καταναλώνουν εναλλακτικές πηγές πρωτεϊνών, όπως η σόγια. Πρέπει να παρακολουθούνται από διατροφολόγο και παράλληλα να υπάρχει τακτική παρακολούθηση του παιδιού για την ανάπτυξή του.

Τα ροφήματα
Η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να αποφεύγεται. Αν όμως δεν μπορεί να αποφύγει ένα ποτηράκι κρασί, το καλύτερο είναι να θηλάσει αφού περάσουν 2 ώρες. Η κατανάλωση αναψυκτικών είναι απαραίτητο να περιοριστεί, ενώ ο καφές δεν πρέπει να ξεπερνά τις 2 κούπες την ημέρα, να είναι καλά φιλτραρισμένος και ο θηλασμός να ακολουθεί μετά από ένα δίωρο. Χρειάζεται όμως ιδιαίτερη προσοχή η πρόσληψη καφεΐνης από άλλες πηγές, όπως το τσάι και η σοκολάτα. Ιδιαίτερα κατά τον πρώτο μήνα ζωής του μωρού, που είναι περισσότερο ευαίσθητο, κι ίσως αντιδράσει αρνητικά στην καφεΐνη με κολικούς, αϋπνία και νευρικότητα.

Do and Don’ts


    Διατροφικά βοηθήματα του θηλασμού αποτελούν ο μάραθος,οι νιφάδες βρώμης, η πιπερόριζα , ο γλυκάνισος, ο άνηθος, η μαγιά μπύρας και η τριγωνέλλα.
   Ο θηλασμός για 6 μήνες προστατεύει από την παχυσαρκία και τα κιλά της εγκυμοσύνης χάνονται πιο εύκολα. Δίαιτα στο θηλασμό μπορεί να γίνει μόνο υπο προϋποθέσεις! Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να καταναλώνονται λιγότερες από 500kcals την ημέρα, ενώ η μέγιστη απώλεια κιλών το μήνα είναι 2. Υπερβολικές δίαιτες, περιοριστικές ή μονοφαγικές θα μειώσουν τη θρεπτική αξία του μητρικού γάλακτος και μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα σε μητέρα και παιδί. Όσο για τη γυμναστική, ενδείκνυται κάποιο είδος αερόβιας ήπιας άσκησης.
Η λεχώνα είναι σημαντικό να ζει μια φυσιολογική ζωή και να προσέχει τον εαυτό της.