Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2012

Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ Η ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥΣ


Η χρησιμότητα των ορίων και πως γίνεται η οριοθέτηση.   
Τα όρια αναφέρονται στο πλαίσιο που πρέπει να δημιουργηθεί στον ψυχισμό ενός ανθρώπου ώστε να μπορεί να συνυπάρξει με τους συνανθρώπους του, να αντλεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση και ασφάλεια. Έτσι μπορεί να εξελιχθεί και να δημιουργήσει. Ένα μεγάλο μέρος της οριοθέτησης αφορά την επιθετικότητα.
Επιθετικότητα  ονομάζουμε την εσωτερική ανάγκη για  προσφυγή στη σωματική δύναμη.    
Η επιθετικότητα είναι μια έκφραση του θυμού για τη ματαίωση ή την αναβολή εκπλήρωσης μιας ανάγκης ή μιας επιθυμίας.   Στα παιδιά  σχολικής  ηλικίας, αφορά κυρίως τη σύγκρουση μεταξύ των ορμών και των ενστίκτων (όπως η πείνα, ο ύπνος, η ασφάλεια, η επιβεβαίωση, η άντληση ευχαρίστησης) από την μια μεριά, και τις κοινωνικές επιταγές από την άλλη.   Ο Freud πριν από 100 χρόνια υποστήριζε, πως ο ιδρυτής του πολιτισμού, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που «πέταξε» στον αντίπαλό του, μια βρισιά αντί για ένα ακόντιο. Δηλαδή, όταν η πράξη ως έκφόρτηση του θυμού, έγινε λόγος. Αυτό σημαίνει μια νοητική επεξεργασία, η βάση της οποίας είναι η αναγνώριση της ύπαρξης του άλλου.    Ο άνθρωπος, όπως και όλα τα ζώα, είναι οπλισμένος με επιθετικά ένστικτα. Στόχος αυτών των ενστίκτων είναι η επιβίωση και η αυτοπροστασία.    Από πολύ νωρίς έγινε κατανοητό ότι η σωματική έκφραση της επιθετικότητας είχε τελικά ανασταλτικό χαρακτήρα για την επιβίωση, την ασφάλεια και την εξέλιξη. Οι επιθυμίες του ενός συγκρούονταν με τις επιθυμίες του άλλου και το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό. Το αποτέλεσμα αυτής της διαπίστωσης ήταν η δημιουργία ηθικών και θεσπισμένων νόμων.   Ανάλογα με την ηλικία βλέπουμε και διαφορετική έκφραση του θυμού.    Τα βρέφη όταν στερούνται κάτι ή βιώνουν κάτι δυσάρεστο, κλαίνε ή σπαράζουν.   Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά 2-3 χρονών συνήθως καταστρέφουν παιχνίδια ή χτυπιούνται κάτω. Λειτουργούν αυτοκαταστροφικά.     Αργότερα η επιθετικότητα στρέφεται στους άλλους.   

Μπορεί η επιθετικότητα να υπάρχει ως ένστικτο, εκ γενετής, όμως το τι χαρακτήρα θα πάρει, αφορά άμεσα το περιβάλλον.   
Η αποδοχή ή και η επιβράβευση μιας επιθετικής τάσης από το περιβάλλον, η επίτευξη στόχων μέσω αυτής και η ταύτιση με ένα πλαίσιο όπου η επιθετικότητα, ως αντίδραση στις ματαιώσεις, και οι συγκρούσεις κυριαρχούν μπορεί να συμβάλλουν στη διατήρηση του φαινομένου και στην ενήλικη ζωή. Το ίδιο ισχύει και για την αυστηρή και ανώριμη οριοθέτηση.   Έχω συναντήσει πολλούς γονείς, που περηφανεύονταν για την επιθετικότητα του παιδιού τους, κυρίως του γιου.    Συνήθως είναι άνθρωποι που έχουν ζήσει σε ένα επιθετικό-συγκρουσιακό περιβάλλον και πολλές φορές κακοποιητικό, ή σε ένα περιβάλλον παραμέλησης και αδιαφορίας. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας αντιμετώπισης της σωματικής βίας, είναι να δημιουργούνται, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού και την επιρροή εξωτερικών παραγόντων, βίαιοι, ανώριμοι άνθρωποι ή αντίθετα πολύ ντροπαλοί, ως αντιστάθμισμα στο φόβο ότι θα δεχθούν ανά πάσα στιγμή επίθεση.    Η ντροπή δηλώνει και υποταγή. Σημαίνει ότι είμαι αδύναμος, δεν ανταγωνίζομαι, δεν διεκδικώ, άρα δεν έχει νόημα να μου επιτεθείς. Αυτή η αίσθηση είναι μια πεποίθηση και όχι αναγκαστικά η πραγματικότητα.   Η ενίσχυση  της επιθετικότητας από το οικογενειακό ή το κοινωνικό περιβάλλον επιστρέφει, αν όχι άμεσα, πάντως σύντομα, δριμύτερη στην διάρκεια της εφηβείας και αυτή τη φορά εναντίον αυτού του περιβάλλοντος που την ενίσχυσε.    Ο γονιός, γρήγορα, θεωρείται ως εξουσία που προσπαθεί να καταστείλει τις επιθυμίες και τα ένστικτα και γίνεται αποδέκτης αυτής της επιθετικότητας, με πιο βίαιο τρόπο από ότι θα γινόταν φυσιολογικά, αν η αντιμετώπισή της ήταν διαφορετική εξαρχής.   Οι συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς είναι είτε συγκρουσιακές σχέσεις και παραβατικότητα είτε ψυχικές διαταραχές και αυτοκαταστροφικές τάσεις, όπως είναι οι απόπειρες αυτοκτονίας και η χρήση ναρκωτικών.    Φαίνεται ότι η χρήση ναρκωτικών είναι μια αυτοκαταστροφική προσπάθεια να ανταπεξέλθουν οι νέοι είτε σε μια απόλυτη, στενή και τιμωρητική εξουσία είτε στην παραμέληση και την αδιαφορία, δημιουργώντας έναν δικό τους φανταστικό κόσμο.    Έχουν όμως ανάγκη μιας δυνατής, ώριμης και με κατανόηση εξουσίας, η οποία θα δώσει ένα πλαίσιο εύρυθμης λειτουργίας.    Το παιδί που ζει σε ένα περιβάλλον πού το παραμελεί, ή δεν το οριοθετεί ώριμα, γίνεται έρμαιο των ενστίκτων του. Δεν έχει τη δυνατότητα να τα διαχειριστεί.
Πως μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο παιδί.   
Γίνεται με δύο τρόπους κυρίως:·         Ανατρέχοντας σε προσωπικές μας εμπειρίες ή βιώματα ή εμπειρίες άλλων.·         Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το παιδί, μέσω των συναισθημάτων που νιώθουμε κατά τη διάρκεια της επιθετικής πράξης από το παιδί. Συνήθως, περίπου ότι νιώθουμε εμείς, νιώθει και το παιδί.(πχ αν μια πράξη του παιδιού μας δημιουργεί εκνευρισμό και αυτό επαναλαμβάνεται, το πιθανότερο είναι το παιδί να είναι θυμωμένο).   Προχωρώντας, προσπαθούμε να σκεφτούμε, πως θα θέλαμε να μας βοηθήσουν οι άλλοι, όταν εμείς νιώθουμε έτσι, και με αυτόν τον τρόπο χειριζόμαστε το παιδί.  

Σε τι χρησιμεύουν τα όρια. Πως οριοθετούμε.   
Στόχος δεν είναι η καταστολή της επιθετικότητας, αλλά η ενδυνάμωση του εαυτού, του ψυχισμού και η μετάθεση της επιθετικότητας.    Δεν είναι τυχαίο ότι το ποδόσφαιρο, οι πολεμικές τέχνες και πολλά άλλα αθλήματα, όπως και διάφορες άλλες δραστηριότητες, είναι δημοφιλή, μεταξύ των ανδρών.    Η επιθετικότητα, με την ενασχόληση με δραστηριότητες, και διοχετεύεται – δεν κατακρατείται - και βρίσκει διέξοδο με ασφαλή τρόπο.     

H οριοθέτηση των παιδιών   
Τα παιδιά χρειάζεται να μάθουν να ακλουθούν κανόνες, να τηρούν όρια και να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους, ώστε να συμβιώνουν  ικανοποιητικά με το περιβάλλον τους και να προστατεύουν τον εαυτό τους.    Πριν γίνει αναφορά σε συγκεκριμένους τρόπους οριοθέτησης, θα πρέπει να δούμε πως λειτουργεί η οικογένεια. Αν, για παράδειγμα, οι σχέσεις των γονιών μεταξύ τους είναι κακή, εξίσου κακή είναι και η επικοινωνία με τα παιδιά. Αν υπάρχει μεταξύ τους μεγάλη απόσταση και διαφωνία στην διαπαιδαγώγηση και συμβαίνουν συχνά συγκρούσεις, τότε είναι πιθανό να υπάρχουν και προβλήματα στην οριοθέτηση.     
  Ο καλύτερος τρόπος να εκφράσουν τα παιδιά την δυσαρέσκεια τους με τους μεγάλους είναι να προσπαθούν  να παραβιάζουν συνεχώς τα όρια που τους  τίθενται.
    Ο τρόπος που οι γονείς ορίζουν, διατυπώνουν και επικοινωνούν τα όρια, είναι πολύ σημαντικός.Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τα εξής σημεία.1.    Τα όρια δεν είναι τα ίδια για όλους, είναι διαφορετικά για κάθε παιδί και κάθε γονέα.2.    Τα όρια πρέπει να συμβαδίζουν με την εξέλιξη του παιδιού και να προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά της ηλικίας του.3.    Δώστε χρόνο στην οριοθέτηση, μην κάνετε και άλλα πράγματα μαζί.4.    Τα παιδιά δέχονται τα όρια μόνο όταν είναι σαφή και κατανοητά.5.    Κατά την οριοθέτηση είναι σημαντική η επαφή με το παιδί, χαμηλώστε ώστε να έρθετε στο ύψος του, κοιτάξτε το στα μάτια, αγγίξτε το ώστε να εισπράξει την σοβαρότητα όσων λέτε.6.    Τα όρια είναι για να ξεπερνιούνται. Μεγαλώνω σημαίνει ξεπερνώ τα όρια μου και πάω για άλλα.7.    Μια μόνιμα αρνητική συμπεριφορά του παιδιού είναι πιθανό να μας δείχνει ότι τα όρια που έχουμε βάλει είναι πολύ στενά και ασφυκτικά.8.    Απαραίτητη προϋπόθεση για να βάλουμε όρια στους άλλους είναι να βάλουμε καταρχήν όρια σε μας. Είναι πιο εύκολο να καταλάβουμε ότι τα παιδιά παραβιάζουν τα δικά μας όρια παρά εμείς τα δικά τους.9.    Δεν είναι όλα τα θέματα το ίδιο σημαντικά.  Ξεχωρίστε  ποια είναι προς διαπραγμάτευση  και ποια όχι.10. Μιλήστε για τον εαυτό σας, τις προσωπικές σας δυσκολίες και τα συναισθήματα. Βοηθά στο να θέσετε με ευκρίνεια τα δικά σας όρια και να αποφύγετε άγονες αντιπαραθέσεις με το παιδί.11. Προτιμούμε την επιβράβευση σε επιθυμητές συμπεριφορές αντί την τιμωρία σε μη επιθυμητές. Αν φτάσουμε στο σημείο να τιμωρήσουμε το παιδί σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε το παιχνίδι.
 Αν, παρόλα αυτά, η τιμωρία είναι αδύνατο να αποφευχθεί τότε προτιμούμε να το αποσύρουμε από τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, να το στείλουμε στο δωμάτιό του ή να του στερήσουμε μια βόλτα ή ένα καινούριο παιχνίδι που επιθυμεί.
Η τιμωρία θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται και από την σαφή και με απλά κατανοητά λόγια, εξήγηση, για ποιο λόγο τιμωρήθηκε.
12. Η ταύτιση μετράει περισσότερο. Τα παιδιά κατανοούν πιο εύκολα το τι είμαστε και πως λειτουργούμε, παρά το τι λέμε. Χρειάζεται να έχουμε όρια και να έχουμε κοινωνικοποιηθεί σε ένα βαθμό και εμείς, ως γονείς ή ως εκπαιδευτικοί.13.  Άμεση συνεργασία των γονιών με τον παιδαγωγό και τήρηση όσο το δυνατόν κοινής γραμμής.
14.  Όταν οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται σε αδιέξοδο, θα πρέπει να ζητούν τη γνώμη του ειδικού.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου