ΣΤΑΔΙΑ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ

Γενικά

Στην εξωσωματική γονιμοποίηση γίνεται προσπάθεια με ελεγχόμενη θεραπευτική αγωγή το λεγόμενο πρωτόκολλο διέγερσης για να γίνει επέμβαση στο γυναικείο αναπαραγωγικό κύκλο, να γίνει ρύθμιση της διέγερσης των ωοθηκών, ώστε να παράγουν περισσότερα από ένα ωοθυλάκια με αποτέλεσμα να υπάρχουν και παραπάνω από ένα ωάρια την κατάλληλη μέρα.

Τα πρωτόκολλα πολλαπλής ανάπτυξης ωοθυλακίων που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως τρία ως κάτωθι:

• (Long) παρατεταμένο πρωτόκολλο
• (Short) βραχύ προτόκολλο
• Το προτόκολλο των ανταγωνιστών

Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη διέγερση και στα 3 παραπάνω στάδια είναι τα ίδια αυτό που διαφέρει όμως είναι η δοσολογία και η διάρκεια χορήγησής τους.

Η επιλογή του πρωτοκόλλου εξαρτάται από το ιστορικό του ζευγαριού, την ηλικίας της γυναίκας, την ανταπόκριση των ωοθηκών της σε προηγούμενες προσπάθειες εφόσον υπήρχαν και τέλος, από τα αποτελέσματα των βιοχημικών και ορμονικών εξετάσεων της γυναίκας. Από τη στιγμή που θα αρχίσει η διέγερση υπάρχει το ενδεχόμενο να γίνουν διορθωτικές μεταβολές ανάλογα με την ανταπόκριση των ωοθηκών.

Στο στάδιο της διέγερσης των ωοθηκών είναι σημαντικό, να υποβάλλεται η γυναίκα κατα διαστήματα σε υπερηχογραφικό έλεγχο και ορμονικές εξετάσεις αίματος. Μετά από κάθε εξέταση αποφασίζεται και η δόση των φαρμάκων με την οποία συνεχίζεται η διέγερση και η μέρα επανελέγχου έτσι ώστε να εκτιμηθεί η πορεία και να προσδιοριστεί ο καταλληλότερος χρόνος για τη λήψη ωαρίων.

Υπάρχει δυστυχώς και ένα μικρό ποσοστό γυναικών που αρχίζει τη θεραπεία για εξωσωματική που θα πρέπει να τη διακόψει εάν η ανταπόκριση των των ωοθηκών δεν είναι η αναμενόμενη.

Ωοληψία

Ωοληψία είναι η διαδικασία λήψης των ωαρίων από τις ωοθήκες. Είναι επιτακτικό να γίνεται κάτω από άσηπτες συνθήκες χειρουργείου, 35-36 ώρες μετά από την τελευταία ένεση. Πραγματοποιείται από γυναικολόγος διακολπικά υπό συνεχή υπερηχογραφικό έλεγχο με ενδοφλέβια αναλγησία η οποία διενεργείται από αναισθησιολόγο. Το περιεχόμενο των ωοθηλακίων παραδίδονται στο εργαστήριο όπου ο εμβρυολόγος πολύ γρήγορα και υπό άσηπτες συνθήκες εντοπίζει τα ωάρια και τα τοποθετεί σε ειδικά τρυβλία με κατάλληλο θρεπτικό υγρό.

Σπερμοληψία

Μετά τη συλλογή των ωαρίων, ο σύζυγος οδηγείται σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο για τη συλλογή του σπέρματος. Για τη σωστή συλλογή του δείγματος θα πρέπει να ακολουθήσει τις παρακάτω οδηγίες:

• Θα πρέπει να απέχει από σεξουαλική δραστηριότητα 2 με 7 ημέρες. Η συλλογή μπορεί να γίνει και από το σπίτι εφόσον έχει προηγηθεί συνεννόηση.
• Πριν τη συλλογή προγείται ο καθαρισμός και το πλύσιμο των χεριών και των γεννητικών οργάνων.
• Είναι σημαντικό να αποφεύγεται η χρήση προφυλακτικών ή/και λιπαντικών σκευασμάτων επειδή επηρεάζουν την ποιότητα του δείγματος. Η προτιμώμενη μέθοδος συλλογής είναι μέσω αυνανισμού.
• Για την ανάλυση του σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα) το δείγμα λαμβάνεται με μία μόνο εκσπερμάτιση. Πρέπει να αποφεύγεται η δεύτερη εκσπερμάτιση γιατί αυτό επηρεάζει την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.
• Το δείγμα συλλέγεται σε ένα αποστειρωμένο για το σκοπό αυτό ουροσυλλέκτη το οποίο παρέχεται από το προσωπικό της μονάδας.
• Μετά τη συλλογή το καπάκι του ουροσυλλέκτη επανατοποθετείται με ασφάλεια ώστε να προστατεύεται το δείγμα.
• Πριν την παράδοση του δείγματος θα πρέπει να είναι καταγεγραμμένα το όνομα του άντρα, η ημερομηνία γέννησής του και η ημερομηνία συλλογής του δείγματος σε μια εμφανή ετικέτα στον ουροσυλλέκτη. Δείγματα τα οποία δεν είναι ταυτοποιημένα δεν θα αναλύονται.
• Συμπληρώνονται επίσης οι ανάλογες πληροφορίες που ζητούνται στην εργαστηριακή φόρμα ανάλυσης/επεξεργασίας, εφόσον είναι κρίσιμα στοιχεία τα οποία θα αξιοποιηθούν κατά την ανάλυση του δείγματος.
• Αν το δείγμα έχει συλλεχθεί από το σπίτι πρέπει να είναι στο εργαστήριο μέσα σε μία ώρα από τη στιγμή της συλλογής του ενώ διατηρείται σε θερμοκρασία σώματος.
• Αν η γυναίκα/φέρει το δείγμα του συζύγου της από το σπίτι τότε ο άντρας θα πρέπει να έχει ήδη υπογράψει τη σχετική φόρμα της υπεύθυνης δήλωσης  ότι το δείγμα του ανήκει.

Σε περιπτώσεις αποφρακτικής αζωοσπερμίας, παλίνδρομου εκσπερμάτωσης ή αδυναμίας εκσπερμάτωσης γίνεται επεμβατική λήψη σπέρματος την οποία πρέπει να αναλάβει ο ουρολόγος.

Α. Κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) Τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια τοποθετούνται μαζί σε καλλιεργητικό υλικό και αφήνονται στον κλίβανο για να πραγματοποιηθεί η γονιμοποίηση. Μόνο ένα σπερματοζωάριο θα καταφέρει να εισχωρήσει στο ωάριο και να ξεκινήσει η διαδικασία ανάπτυξης του εμβρύου.

Β. Μικρογονιμοποίηση (ICSI) Είναι μια τεχνική που περιλαμβάνει την κατευθείαν εισαγωγή ενός και μόνο σπερματοζωαρίου μέσα στο ωάριο με τη χρήση ειδικής βελόνας. Ενδείκνυται σε περιπτώσεις με σοβαρές διαταραχές του σπερμοδιαγράμματος ή περιπτώσεις αζωοσπερμίας (οπότε συλλέγουμε το σπέρμα κατευθείαν από τον ορχικό ιστό). Επίσης ενδείκνυται σε περιπτώσεις αποτυχίας γονιμοποίησης του ωαρίου με κλασικό IVF σε προηγούμενη προσπάθεια.

Έλεγχος γονιμοποίησης

Την επόμενη ημέρα της ωοληψίας, ελέγχονται τα ωάρια μικροσκοπικά αν γονιμοποιήθηκαν. Η επιτυχής γονιμοποιήση υποδηλώνεται με την παρουσία δύο προπυρήνων, ένας μητρικής και ένας πατρικής προέλευσης, εντός του ωαρίου. Τα γονιμοποιημένα ωάρια επιστρέφονται στον επωαστή σε διαφορετικό καλλιεργητικό υλικό και οι γονείς ενημερώνονται.

Το επόμενο βήμα της ανάπτυξης των εμβρύων είναι η διαίρεσή τους σε κύτταρα που λέγονται βλαστομερίδια. Τα έμβρυα αξιολογούνται καθημερινά όσον αφορά τον αριθμό, το μέγεθος, το σχήμα των βλαστομεριδίων, την ύπαρξη ή όχι θραυσμάτων. Την δεύτερη και τρίτη μέρα μετά την ωοληψία αποτελούνται συνήθως από 4 και 8 βλαστομερίδια αντίστοιχα. Τα έμβρυα συνήθως μεταφέρονται την δεύτερη ή τρίτη μέρα. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που η καλλιέργεια των εμβρύων παρατείνεται έως την πέμπτη μέρα μετά την ωοληψία, που μετά από πολλές διαιρέσεις και άλλες αλλαγές τα έμβρυα έχουν πάρει την μορφή της βλαστοκύστης.

Εμβρυομεταφορά

Η διαδικασία της εμβρυομεταφοράς είναι πολύ απλή και ανώδυνη και γίνεται χωρίς αναλγησία ή αναισθησία. Ο αριθμός των εμβρύων που θα μεταφερθούν εξαρτάται πρώτα από όλα από τη ποιότητά τους και δευτερευόντος από την επιθυμία ή όχι μιας πολύδυμης κύησης. Ο μέγιστος αριθμός εμβρύων που επιτρέπεται να μεταφερθούν είναι 3 στις γυναίκες μέχρι 39 ετών και 4 στις γυναίκες από 40 ετών και πάνω.

Τα έμβρυα, μαζί με λίγο από το καλλιεργητικό τους υλικό, αναρροφούνται εντός ενός μαλακού καθετήρα εμβρυομεταφοράς που στη συνέχεια διαπερνά τον τραχήλο και με υπερηχογραφική καθοδήγηση τα έμβρυα τοποθετούνται στο ενδομήτριο κοντά στον πυθμένα της μήτρας . Ο καθετήρας μετά αφαιρείται και ελέγχεται για να επιβεβαιωθεί ότι όλα τα έμβρυα έχουν μεταφερθεί στη μήτρα. Η γυναίκα παραμένει συνήθως ξαπλωμένη για μία ώρα και στη συνέχεια μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι της.

Έλεγχος κυήσεως

Το τεστ κυήσεως γίνεται 14 ημέρες μετά την ωοληψία. Εάν είναι θετικό, ακολουθεί και υπερηχογράφημα για να επιβεβαιωθεί η ύπαρξη σάκου ή σάκων κυήσεως και κατόπιν καρδιακών παλμών του εμβρύου.